"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Zieleneiland

Zaterdag, 22 augustus, 2020

Geschreven door: Gé Ansems
Artikel door: Johan Klein Haneveld

Magisch verhaal vol symboliek

[Recensie] Er was veel in dit boek waar ik van genoot. Naast het feit dat het een in de huidige Nederlandstalige genremarkt een zeer origineel verhaal betreft, beleefde ik veel plezier van de verbeelding van de auteur en zijn aangename, ontwikkelde schrijfstijl. Helaas waren er ook aspecten die mij minder aanspraken. Laat ik daar even mee beginnen. De drukproef van dit boek had wat aandachtiger gecontroleerd kunnen worden, want op meerdere plaatsen werden zinnen onderbroken door harde returns die niet op die plek thuishoorden. Dat onderbrak de flow van het lezen behoorlijk. Ook werd er op twee momenten vetgedrukt aangekondigd dat het volgende deel zich een dag later afspeelde, maar vonden er daaromheen sprongen in de tijd plaats die geen melding kregen. Hier was in mijn optiek beter gekozen voor consistentie.

Mijn grootste punt van kritiek is dat wat betreft de relatie tussen de hoofdpersonen de auteur veel vertelt, maar weinig laat zien. De vrouw die we volgen valt langzaam voor haar oude jeugdvriend, zo vertelt de auteur, maar ik las in de tekst nergens waarom. Wat was er dan dat die verandering tot stand bracht? Wat zag ze in hem dat ze eerst niet zag? Het wordt een paar keer herhaald omdat de auteur het er bij de lezer in wil stampen, maar ik geloofde het niet. Er moet een aanleiding zijn geweest waarom ze ooit van de man hield en nu opnieuw gevoelens voor hem krijgt, maar het werd mij niet duidelijk. Daardoor voelen de machinaties van ‘het Geheel’ nu aan als manipulatie – ook omdat de lezer geen werkelijk gevoel krijgt voor ‘anonymus’. Waarom moet het de lezer aan het hart gaan dat deze persoon een kans krijgt om te bestaan? Hij gedraagt zich onaangenaam in het begin en dat verandert niet werkelijk. Als ik voor hem was gaan voelen had het plot me meer kunnen raken. Nu blijven de gebeurtenissen nog wat abstract.

Dat gezegd hebbende valt er in dit boek genoeg te genieten. In het genrelandschap vol draken, elfen en ruimteschepen bewandelt dit verhaal een heel andere, eigen weg. Het is meer beïnvloed door het genre van magisch realisme dan door traditionele fantasy of SF. Maar het speelt zich niet af in onze herkenbare wereld – het eiland waar de hoofdpersoon terechtkomt is op geen enkele kaart te vinden en er gebeurt van alles dat niet met ratio te vatten is. Het deed me daarom denken aan de meer symbolische fantasyverhalen van iemand als George MacDonald, waarin de hoofdpersoon via een spiegel een andere wereld betreedt, en daar beproevingen ondergaat, zodat hij bij terugkeer in de werkelijkheid een veranderd mens blijkt. Net als die verhalen heeft ook dit verhaal te maken met het leven na de dood en het voortbestaan van de ziel. Dat soort verhalen zijn altijd fascinerend – al waren de inzichten hier niet zo diep als in het werk van MacDonald. De symbolische wereld van het eiland Ystafelle is wel met veel verbeelding beschreven en de auteur toont ten eerste zijn kennis van Ierland en de keltische omgeving en ten tweede van klassieke muziek en literatuur. Zijn ideeën over het hiernamaals zijn ook intrigerend, al vind je ze niet terug in de klassieke theologie. Wel vond ik stof tot nadenken in de rol van de verbeelding die de auteur poneert – en hoe sommige zaken alleen bestaan omdat we ze verbeelden, maar daarom nog niet minder echt zijn. Het verhaal hield me vooral intellectueel bezig, maar voor anderen kan het misschien wel emotioneel zijn – begrijp ik uit de eerste lezersreacties. Het ontbreken van emotie ligt waarschijnlijk dus aan mij en mijn ervaringen, die niet overeenkomen met die van de karakters. Wie tot nadenken gezet wil worden door een verhaal vol symboliek en een paar ‘harde returns’ kan negeren, brengt met dit boek waarschijnlijk een of twee aangename avonden door. Als je er een goede stoel bij kunt zoeken, een wijntje of whisky erbij hebt en er een pijp bij kunt aansteken al helemaal.

Boekenkrant

Eerder verschenen op Hebban