Een plechtige uitnodiging tot geloofsverdieping
De auteur
[Recensie] Arjan Plaisier is vooral bekend als voormalig voorman van de Protestantse Kerk in Nederland. Hij groeide op binnen de orthodoxe Gereformeerde Bond, maar ontpopte zich als een verbindende figuur die zowel met de rechter- als de linkerflank van de kerk kan meedenken. Spiritualiteit is zijn thema, vooral sinds hij in 2018 en 2019 publiekscolleges over dit onderwerp verzorgde aan de Protestantse Theologische Universiteit. Plaisier is predikant in Amersfoort.
Thematiek
De auteur bespreekt de vele ‘wegen’ die er bestaan binnen de christelijke spiritualiteit. Het is jammer, vindt hij, dat er vandaag de dag zeer veel spirituele zinzoekers zijn, maar dat zo weinig mensen de christelijke traditie nog serieus nemen als zoekplaats. Er is namelijk zo veel te vinden. Woorden als spiritualiteit en ziel associëren we vooral met de weg naar binnen. Niet voor niets begint Plaisier daar ook mee. Maar ook de weg naar buiten wordt besproken: christelijke spiritualiteit is geen navelstaren, maar de diepte van Gods aanwezigheid in het alledaagse leven erkennen. En zo komt deze spiritualiteit onder meer ook tot uiting in de weg van de liefde, van het Woord, van de gemeenschap en van de liturgie. Het wordt nergens genoemd, maar zijn breed uitwaaierende spirituele wegen doen mij denken aan de negen ‘spirituele talen’ zoals die tien jaar geleden werden gelanceerd op de online spiritualiteitwijzer van de EO.
Kenmerkend
Uiteraard komt in dit boek de mystieke onderstroom van de christelijke traditie regelmatig aan bod. Plaisier citeert lustig uit Bernard van Clairvaux, Juliana van Norwich, Teresa van Avila en vele anderen. Maar spiritualiteit is voor hem breder. Diehard protestanten die niets van mystiek moesten hebben (Hermann Friedrich Kohlbrugge, Oepke Noordmans) zingen bij hem een toontje mee. Dus ook het sobere, nuchtere protestantisme kent juist een heel eigen spirituele weg. Verder komen hedendaagse schrijvers als Marylinne Robinson en Tish Warren aan bod. Spiritualiteit krijgt bij Plaisier iets volks, iets van de hele kerk. En dat laatste is hem blijkbaar lief: voor Plaisier is de kerk van de toekomst bij uitstek een spirituele kerk. Spiritualiteit is niet iets elitairs voor meditatieve hobbyisten en gaat ook niet ten koste van traditie, dogma of ethiek, maar vult ze van binnenuit.
Boeiende zinnen
De christelijke theologie zal volgens Plaisier een omslag van interpretatie naar beoefening moeten maken: “De voorgangers van morgen zullen meer beoefenaars dan interpreten moeten worden. De hele focus op interpretatie en het slijpen van de hermeneutische messen is in toenemende mate een anachronisme. De voorganger van morgen is de mystagoog, die inwijdt in het geheim van het geloof waar hij of zij ook zelf door is gegrepen.”
Reden dit boek niet te lezen
Plaisier schrijft helder en fraai, maar ook wel vaak een beetje zalvend domineesachtig. ‘Plechtig’ is misschien wel de beste typering. Op zondagochtend, “op het scharnier van de tijd van de vroege eerste dag wordt een vrede geraden die tot aanbidden roept” – dat soort werk. Verder is dit boek niet heel verrassend. Plaisier leest alles wat ik zelf al eens had gelezen en schrijft daar weer een nieuw boek over dat ik vervolgens ook weer lees. Zo krijg je als lezer sterk de neiging om door te bladeren (‘O ja, ik weet al wat ‘ie hier betoogt’). Maar misschien lees ik te veel.
Reden om dit boek wel te lezen
Het is een sympathiek boek dat uitnodigt tot geloofsverdieping. Ik vind het dan ook vooral heel geschikt voor gebruik in leesgroepen en verdiepingskringen in kerken – wat ergens ook weer jammer is, want je zou het boek juist gunnen dat het mensen buiten de kerkelijke scene weet te inspireren. Plaisier is zeer belezen en stapt vrolijk over de grenzen tussen het katholicisme en het protestantisme heen. Wat hij vooral veel en goed doet is teksten van anderen weergeven en daar omheen schrijven. Zo dient het boek tevens als smaakmaker om je verder te verdiepen in deze of gene spirituele schrijver. Soms zijn Plaisiers bronnen ook wel degelijk verrassend. De onvolprezen filosoof J.G. Hamann of de dichter T. S. Eliot zijn welkome krenten in de pap. Nauwelijks relevant, maar toch het vermelden waard: een protestantse auteur die positief schrijft over spiritualiteit, maar volstrekt niet dweept met Dietrich Bonhoeffer, dat is een unicum.
—
Eerder verschenen in Trouw
