Geslaagd debuut over de vrouwelijke identiteit
[Recensie] Olivia en Levy zijn geliefden. Zij is woke, wit, en uit een welgestelde familie. Hij is Surinaams, opgegroeid in armoede, verslaafd, en gediagnosticeerd met een autistische stoornis. Een liefdesroman vol obstakels zou je dan verwachten, vooral na de nogal vijandige en racistische reactie van Olivia’s opa op de eerste pagina van deze debuutroman. Het draait in Zuigertje echter veel meer om de vrouwelijke identiteit, en daarbij is de typische male gaze de eigenlijke antagonist.
Coronatijdperk
Van der Zwan laat haar verhaal beginnen in december 2019 en eindigen in april 2021, de periode dus waarin het coronavirus de wereld in een wurggreep hield. Op het moment van de eerste lockdown raken Olivia en Levy allebei hun werk kwijt. Terwijl Olivia zich op online streamen stort als nieuw verdienmodel, daar is Levy veroordeeld tot werken als vuilophaler, als tegenprestatie voor zijn uitkering. Levy, mentaal compleet opgeslokt door schulden en verslaving, lukt het niet om tegelijkertijd ander werk te vinden. Olivia laat zich dan kennen als een betweterige, woke dame die droogjes constateert dat de hersens van Levy zich niet volledig hebben kunnen ontwikkelen in zijn achtergestelde situatie. Wokeness als een methode om de eigen kwetsbaarheid te verhullen. Iets dat Olivia alleen loslaat in de scènes met haar terminale moeder.
Machtsongelijkheid
Olivia maakt veel mee in deze 251 pagina’s tellende roman. Abortus, sekswerker, lesbische seks, heteroseks, een mislukte borstvergroting, een hersteloperatie op de keukentafel (als een eigentijdse variant van de abortus op de keukentafel), een verkrachting inclusief de falende hulpverlening erna. En dan is er nog haar internetidentiteit waarin ze met het stereotiepe vrouwelijke schoonheidsideaal succesvol experimenteert. Althans, ze krijgt veel volgers, en dus veel verdiensten, maar ook net zo veel scheldende trollen over zich heen. Het zijn goede vragen over de gepornoficeerde samenleving die op die manier gesteld worden. De vrouw als een object van mannelijk seksueel verlangen. Alhoewel ze zich conformeert naar die norm, bevraagt ze deze norm steeds meer, bijvoorbeeld als ze samen met vriendin, en ex, Ruth elkaars uiterlijk bespreken. De twee twijfelen over plastische chirurgie om aan die male gaze te blijven voldoen. De blik van de ander is in het socialmediatijdperk bepalender dan ooit. Het blijkt ook als ze zichzelf valueert als meer of minder verdiende partner in een relatie. Als ze iets begint met Marcus, een witte chirurg in opleiding die zichzelf erg geslaagd vindt, dan constateert ze ook daar een machtsongelijkheid. Maar nu doordat zij de minst verdienende van de twee is.
Sjabloonachtig
De relatiedynamiek en de trauma’s blijven aan de oppervlakte. De mannen in het verhaal zijn daarnaast sjabloonachtig gekozen. Levy is zwart, Surinaams en verslaafd, terwijl Marcus exact het tegenovergestelde is, wit en welgesteld. Als ze een man ontmoet die haar uitnodigt sekswerker te worden is die natuurlijk rijk, want uit Dubai, en dist hij het clichéverhaal op van zijn verlamde vrouw. Van der Zwan wil de focus van de lezer duidelijk ergens anders hebben liggen, want wat daardoor ruimte krijgt, en de roman interessant maakt, is hoe consequent Olivia de objectivering van het vrouwenlichaam bevraagt in alle voorvallen die worden verteld.
Van der Zwan schrijft luchtig, bij vlagen grappig, en weet de vaart in het verhaal te houden.
Jammer zijn de paar deux ex machina die op het einde van het verhaal als een duiveltje uit de doos komen. Ze komen te laat om goed uitgewerkt in het verhaal te worden, en de roman heeft deze kunstgrepen ook niet nodig. Deze kanttekeningen nemen niet weg dat Zuigertje een geslaagd debuut is van een schrijfster die veel te vertellen heeft over vrouw-zijn in deze tijd.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
