"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Zwartzuur

Zondag, 12 november, 2006

Geschreven door: Anneloes Timmerije
Artikel door: Daan Stoffelsen

Mensen, hun relaties, hun zwijgen

Met de verhalenbundel Zwartzuur debuteert Anneloes Timmerije, vertaalster en daarnaast de schrijfster van non-fictietitels als Goeie nieuwe tijd (1992), Gemengde gevoelens (1993) en Indisch zwijgen (2002), in de literatuur. En met succes. In een achttal miniaturen schetst ze de relaties tussen mensen, veelal familieleden, die drijven op vanzelfsprekendheden en het onzegbare ongezegd laten.

Neem het titelverhaal, ‘Zwartzuur’.

‘Mijn naam is Sofia, ik heb een appartement met een tuin, een blauw en een bruin oog en een fobie voor auto’s. Het eerste kreeg ik van tante Kiep, als afstudeercadeau. Buitensporig, ik weet het, maar mij hoor je dan ook niet klagen. Het tweede is genetisch bepaald, en de angst om mij anders dan te voet of per fiets te verplaatsen, liep ik op in de loop van mijn leven. Mensen om mij heen ervaren dit als lastig. Ik niet.’

In een paar streken zet Timmerije een levensgetrouwe en interessante vrouw neer, en hiermee de basis voor de rest van het verhaal. Nieuwsgierigmakende details als de relatie met tante Kiep, Sofia’s ogen en de autorijdangst krijgen stukje bij beetje invulling. Sofia vertelt over de laatste dagen van haar ‘tantie’ Frédérique, bijgenaamd Kiep, de beste vriendin van Sofia’s moeder, ook wel Kat genoemd. De vriendschap had standgehouden tijdens hun scheiding in de oorlog – ze hadden in verschillende Japanse kampen gezeten – , en naderhand, toen ze in Nederland een bestaan opbouwden, Kat met haar man, Kiep met de hare, en later met Sofia. Toen Kat en haar echtgenoot verongelukten, ontfermde Kiep zich over de jonge Sofia. Ze delen een appartement, een leven, en elke kerst delen ze zwartzuur, een Indisch gerecht dat van moeder op dochter moet overgaan. ‘Niemand mocht weten uit welke ingrediënten het feestmaal bestond en het kon slechts worden bereid door de houdster van het recept. Werden de regels overtreden, dan zou de smaak bitter zijn, als gal.’

Boekenkrant

Net voor Kieps overlijden mag Sofia het gerecht op Kieps aanwijzingen maken. Ze verorberen het gezamenlijk in de ziekenhuiskamer waar Kiep ligt. Kiep vertelt een laatste keer een verhaal, het belangrijkste verhaal van hun geschiedenis, en sterft. Op dat moment is elke vraag beantwoord die Sofia’s introductie ons ingaf, en is een warm beeld geschetst van ‘tantie’ en van hun relatie.

Wel is het zo dat ons de antwoorden op die vragen niet als een beleefde climax komen: de vertelster/hoofdpersoon weet er al vanaf, maar houdt de lezer in het ongewisse. Maakt dat een verhaal minder goed? Nee, maar daardoor komt het geconstrueerder over, het maakt het wel minder inleefbaar, minder spannend. ‘Zwartzuur’ is niet het enige verhaal dat hier mank aan gaat. Ook in andere verhalen, ijzersterk in karaktertekening, in het schetsen van menselijke verhoudingen, blijft het plot achter. Zoals in het verhaal waarin twee oudere vrouwen hun reisje naar Parijs aangrijpen om de ander te verrassen met hun beider plannen om een huis te gaan delen. Door de manier waarop de een dat doet, precies zo als ze vroeger al zo overheersend was, wil de ander plots niet meer. Een vrouw zoekt haar geïmmigreerde oom op in de Verenigde Staten, ze rijden paard en zwijgen. Als de vertrouwelijkheid van jaren terug er eindelijk weer is, blijken ze midden in een aardbeving te zitten. Maar het plot kan ook prachtig werken, zoals de verstandhouding tussen de vrijgezelle slager en zijn schoonmaakster, die zich slechts uit in kleine verplaatsingen in het interieur. Een kleine hint, aan het einde van het verhaal, bevestigt hun onuitgesproken intimiteit.

Dat is wat korte verhalen kunnen doen, dat je naar meer verlangt, naar een vervolg. Timmerije heeft die verleiding steeds weten te weerstaan en zich geconcentreerd op de personages. Met verve. Ik hoop op een vervolg van dit schrijversschap.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.