Marc Schoorls brutale vrijplaats
[Column] Zozo, dus dat Twitter is verkocht aan de rijkste man ter wereld, die een dubieuze reputatie schijnt te hebben – hoe word je anders de rijkste man? En meteen staat dat hele Twitter vol met tweets daarover. In korte bijtende zinnetjes. Gemene zinnetjes vaak. Lelijke ook. Ondoordacht en voor de vuist weg. Zonder de finesse en trefzekerheid van een goed gemikt aforisme.
Van een wàt?
Ja, als ik er soms in mijn domme enthousiasme over vertel, krijg ik geregeld te horen: “Aforismen? O ja, wat zijn dat ook alweer?” Zelfs in de boekhandel! Nee, het aforisme is geen genre dat in Nederland erg leeft. Best gek als je bedenkt dat bijvoorbeeld de hier te lande heel veel gelezen Nietzsche zich er graag van bediende. Zo hekelde de grote Willem Frederik Hermans het kortste literaire genre. Wat best gek is als je bedenkt dat het aforisme in de Franse literatuur, waar hij zo gek op was, een heel geliefde stijlvorm is. Ja, daar had der Friedrich het van, net als francofiel Lichtenberg, ook een goeie aforist. In de Franse literatuur zelf komt het tot hoogtepunten met gespecialiseerde schrijvers als La Rochefoucauld, Vauvenargues, E.M. Cioran, en een, jawel, voetballer als Zinedine Zidane. Cruijff is trouwens soms ook een goeie – en altijd een rare.
In Vlaanderen leeft het aforisme ook. Of in ieder geval veel meer dan in Nederland, wat ook door de verdienste van de onvermoeibare bloemlezer annex promotor Gerd De Ley komt.
Zelf ben ik ook bepaald een liefhebber. Zozeer zelfs dat ik er een boekje over schreef, omdat zoiets eenvoudigweg niet bestond in Nederland: Veelzeggende zinnen heet het. Typisch genoeg zei het de kranten en andere recensiekanalen maar weinig, want het werd nergens besproken. De enige die er een verder vrijblijvende duim voor opstak is de met de Nijhoff-prijs vereerde vertaler Franse literatuur Rokus Hofstede, met dank aanvaard.
En verkopen doet het dan ook niet. Desondanks ben ik er nogal fier op. In mijn eentje. (Trots is doorgaans het eigendom van een eenzame, luidt het aforisme)
Nu kreeg ik onlangs bericht van de Nederlandse Bibliotheek Dienst Biblion. Ze hadden mijn werk eindelijk gelezen en beoordeeld. En gunstig. “Marc Schoorl verkent in dit boek het genre, waar het vandaan komt, hoe het met het aforisme gesteld is in de Nederlanden en wie de meesters zijn. Met veel voorbeelden. Amusant maar met diepgang geschreven. Voor lezers met verregaande interesse in het onderwerp.”
Dat laatste lijkt me wat overdreven – de rest natuurlijk niet, ha! Nou, er zijn zegge en schrijve tien bibliotheken die het boekje vervolgens besteld hebben. Tien! Net zoveel als ervan verkocht zijn in de boekhandel, of eigenlijk en helaas vooral bij Bol.komnou. Boekhandel Wouter Roelants vond het een ‘leuk boekje’, maar bestelde het niet. Een ronde langs de boekhandels in Amsterdam leverde ook weinig op. “Leuk, maar daar is geen belangstelling voor.” Ik kan het maar niet geloven. (Hoop is het manna van gelovigen.)
Schrijven kost me heel veel tijd, maar daar beklaag ik me niet over: ik doe niets liever dan lezen en vooràl schrijven, zoals van dat boekje Veelzeggende zinnen of, nog liever, een roman. Uitgeven kost me heel veel geld. En niet dat ik rijk ben, nee, ik moet er hard voor werken als chef-kok. Intussen had ik er een auto uit de middenklasse voor kunnen aanschaffen, maar ik heb al een ouwe Citroen. En, bijvoorbeeld, geen pensioen. Dat vind ik wel zuur ja. Maar ja, de ware passie gaat nu eenmaal met pijn en lijden gepaard. Daar moet je offers voor opbrengen. Tijd en geld, oftewel je leven. In figuurlijke zin dan natuurlijk.
Liefdewerk, oud papier, noem je zoiets. Nou, dat is dan maar zo. Maar spijt heb ik er niet van. Ons wacht een gigantisch catastrofe en wat kun je daarbij beter doen dan er muziek bij maken? Oftewel, in uitgebreidere zin: een kunstwerk, of een boekje? Opdat niets onopgemerkt blijft. Maar (precies dat ja!) vervat in een explosief aforisme. Wat sowieso allemaal beter is dan je vastplakken aan een werk van kunst. De kunsten bieden geen houvast, ze bieden perspectief, op het schitterende drama dat leven heet.
—
Marc Schoorl (Wassenaar 1962) is de auteur van onder meer de romancyclus Autobiografie van een romanpersonage. Deel 1 is Zes broers en een zus dat in december 2020 verscheen. Het werd deels als feuilleton gepubliceerd op Bazarow.com. Deel 2, Zo Vader, zo zoon, is sinds vorig jaar juli verkrijgbaar en deel 3, O moeder, zei de zoon (en hij liep de zee in) verschijnt binnenkort. Hij publiceerde het eerste & enige Nederlandstalige boek over Joy Division, een kritische hagiografie over Willem Frederik Hermans en een monografie over aforismen (Veelzeggende zinnen). Schoorl schreef voor De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland en andere bladen over literatuur en aanverwante zaken. In zijn zondagse column op Bazarow doet hij verslag van zijn schrijversleven en volgt hij kritisch het literaire wel en wee in Nederland.