Mark Schoorls brutale vrijplaats
[Column] We gingen naar de Elzas, mijn dochter en ik. Al was het maar, zo was haar bedoeling, om even uit die zwartgallige cocon van mij te treden. Een tijdelijke gedaanteverwisseling, daar ging het om. En natuurlijk om lekker eten en vooral drinken in die uithoek van Frankrijk. Poetin moest ons maar even hansworst zijn. Het klimaat de kast in. Ja, het verstand op nul, de knijpbril op en aan de edele alcohol, van Edelzwicker tot Riesling! Want daar is die grens- en wijnstreek allemaal uitermate geschikt voor. “Là, tout n’est qu’ordre et beauté / Luxe, calme, volupté,” om met Baudelaire te spreken. Maar dan echt. Onwerkelijk gewoon – of ongewoon werkelijk. (Dat citaat komt uit het gedicht L’invitation au voyage, dat volgens sommige bronnen een uitnodiging voor een reis naar Nederland betrof! Andere tijden kortom.)
Maar komt er ook literatuur uit die hoek? Nou, dat viel tegen, bleek na enig naspeuren. Sebastian Brant is de enige echte grote naam. Maar die schrijver van het satirische Das Narrenschiff, dat meer dan vermoedelijk Jeroen Bosch heeft geïnspireerd, komt uit de stad, uit het nu rijke Straatsburg, de stad van het Europese Parlement, waar je alleen als je je best doet zwervers ontdekt en enkele bedelaars van de Balkan. De satiricus Brant liep daar héél lang geleden rond. Verder heeft Goethe wel eens mooie woorden aan de Elzas gewijd. Maar dat deed die lyricus over wel meer gebieden. En lang geleden. Nou, en dan heb je het wel gehad, qua iets meer bekende namen dan.
De Elzas betreft slechts een smalle landstrook aan de oostelijke voet van de Vogezen. Wel een grote voet, want zo’n 150 kilometer lang. En ja, het is er prachtig. Je waant je er in het oud-Europese equivalent van het moderne, zonovergoten stadje van The Truman Show. De Elzas is een sierlint van kneuterige dorpen met vakwerkhuizen in rijk koloriet. Van kobaltblauw tot zwavelgeel en okerrood. Veel bloemen ook, fijnbloemige geraniums, zelfs nog in oktober. En de heuvels kleuren goud van de herfstige wijnbladeren. Alles ganz anständig. Anton Pieck zou er een puntje aan kunnen zuigen. Wat zeg ik? Zich verslikken in zijn potlood – of zichzelf totaal opvreten.
De Elzas heeft lang tot Duitsland behoort, wat ook te zien is aan de namen van die dorpen en aan het eten: heel veel vlees. Bij de klassieke choucroute dan wel Sauerkraut, toch maar een keertje gedaan, krijg je vijf soorten varkensvlees. Overdadig veel en om daadwerkelijk kotsmisselijk van te worden als aspirant-vegetariër (wat zoveel wil zeggen als Brant-waardig schijnheilige).
We deden onder meer het dorp Bergheim aan, dat dit jaar tot Le-village-préféré-des-Français werd uitgeroepen. Maar ondertussen. Oudtijds werden er heksenprocessen gevoerd en het dorp gaat er ook vanouds prat op een terre d’asile te zijn. Maar asielzoekers zie je er niet. Je ziet sowieso bijna geen mens op straat daar in die Elzas. Behalve toeristen dan en mensen die hun hondje uitlaten.
De laatste dag keken we rond in Mulhouse, aan de rand van de zuidelijke Elzas. En toen waren we meteen weer terug in de grauwe werkelijkheid van een verarmde stad vol bleke sloebers en voormalige asielzoekers. Een katapult zurück nach alles kaputt. Het normale leven zeg maar. Wat bleek het lastig om die alledaagse ellende weer te moeten omhelzen! Niet meer genieten en slechts proberen je niet te ergeren. Oftewel, terug naar af. En in een kiosk staarden de krantenkoppen ons vervaarlijk aan.
—
Marc Schoorl (Wassenaar 1962) is de auteur van onder meer de romancyclus Autobiografie van een romanpersonage. Deel 1 is Zes broers en een zus dat in december 2020 verscheen. Het werd deels als feuilleton gepubliceerd op Bazarow.com. Deel 2, Zo Vader, zo zoon, is sinds vorig jaar juli verkrijgbaar en deel 3, O moeder, zei de zoon (en hij liep de zee in) verschijnt binnenkort. Hij publiceerde het eerste & enige Nederlandstalige boek over Joy Division, een kritische hagiografie over Willem Frederik Hermans en een monografie over aforismen (Veelzeggende zinnen). Schoorl schreef voor De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland en andere bladen over literatuur en aanverwante zaken. In zijn zondagse column op Bazarow doet hij verslag van zijn schrijversleven en volgt hij kritisch het literaire wel en wee in Nederland.