[Nieuwsoverzicht] Vier weken geleden werd Salman Rushdie het slachtoffer van een moordaanslag in New York. De schrijver raakte zwaargewond en kort na de aanslag werd bekend dat hij waarschijnlijk het zicht in een van zijn ogen moet missen. Er is geen recente update te vinden over de huidige gezondheidstoestand van Rushdie. Alleen een Engelse roddelkrant wist recent te melden dat Rushdies vriendin, de dichter Rachel Eliza Griffiths, vastbesloten is om Rushdie de komende tijd zelf te verzorgen.
Op de aanslag volgde internationaal een golf van protest. Schrijvers wereldwijd reageerden met afschuw. Zo verscheen er vorige week een interview in de Engelse krant The Guardian met Ian McEwan, een Engelse schrijver en vriend van Rushdie. McEwan noemt de aanslag “beyond the edge of human cruelty’.” “Hoe kon ik zo blind zijn,” vervolgt McEwan. Net als Rushdie had McEwan gehoopt dat de dreiging van de fatwa voorbij was. Over de verwondingen van zijn vriend merkt McEwan op: “Er wordt gesproken over Salmans ‘levensveranderende verwondingen’. Dit is heel moeilijk op 75jarige leeftijd. Die leeftijd is al levensveranderend genoeg.” Zelf is McEwan 73. Lees het hele interview hier.
Ook in Nederland waren er enkele reacties, maar het bleef en blijft opvallend stil. Pluim, de huidige uitgever van Rushdies romans besloot wel meteen een aantal boeken te herdrukken zodat ze weer verkrijgbaar zijn. Het gaat onder meer om zijn boek De duivelsverzen. Deze week verscheen bij Atlas Contact een nieuw boek van Rushdie, Taal van de waarheid, met essays van de afgelopen twintig jaar. Trouw plaatste meteen een bespreking van het boek van de hand van de Nederlandse schrijver en Trouw columnist Jamal Ouariachi, die het boek met enige reserves bespreekt. Ouariachi looft een aantal essays van Rushdie over waarheid en religie, maar ziet ook minpunten. De selectie en redactie van de bundel hadden volgens hem beter gekund. “Een groot deel van de hier gepresenteerde essays is absoluut de moeite waard. Ik schrijf dit met de nodige aarzeling op, want is het niet onkies om deze kritische noten te kraken terwijl de auteur nog ligt bij te komen van de recente aanslag en hij vermoedelijk permanente schade overhoudt aan zijn verwondingen? Ik denk het niet. In de afgelopen jaren heeft Rushdie vaak zijn opluchting uitgesproken over het feit dat De Duivelsverzen eindelijk vooral als roman gelezen wordt en niet als brandpunt van politiek-religieuze rellen. Dat verdient een schrijver: dat je hem eerlijk op zijn werk beoordeelt en je daarbij niet laat afleiden door de gewelddadige haat van snel gekwetste religieuze zieltjes.” Lees de hele bespreking hier.
De VPRO bracht vorige week een compilatie uit van de twee gesprekken die televisiepresentator en schrijver Adriaan van Dis in 1989 en 1992 met Salman Rushdie had. In een nieuw opgenomen inleiding sprak Van Dis opnieuw zijn afschuw uit over de aanslag en zei dat alles wat Rushdie in die twee gesprekken stelde nog steeds actueel is. Bekijk de uitzending hier.
Niet alle media besteedde aandacht aan de aanslag. In de Groene Amsterdammer bijvoorbeeld al een maand lang geen woord over Rushdie.
Van de kant van organisaties in het boekenvak reageerde de CPNB en de Koninklijke Boekverkopersbond al eerder op de aanslag. De Nederlandse afdeling van schrijversorganisatie PEN kwam afgelopen week in de maandelijkse nieuwsbrief met een statement over Rushdie: “De aanslag op het leven van Salman Rushdie tijdens een lezing in de staat New York heeft ons diep geraakt. We leven mee met Salman Rushdie en zijn dierbaren. Maar ook met de vertalers en uitgevers die, sinds de fatwa tegen Salman Rushdie is uitgesproken, gevaar lopen, aangevallen of vermoord zijn voor hun vertaal- of uitgeverswerkzaamheden. […] PEN Nederland verklaart zich solidair met Salman Rushdie en met zijn vertalers en uitgevers, waarvan sommige eerder al het slachtoffer werden van een aanslag.
PEN Nederland vervolgt: “Vanuit Nederland denken we als PEN aan de woorden die Rushdie zelf uitsprak tijdens de Arthur Miller-lezing tijdens het PEN World Voices Festival in 2012: ‘Creatief zijn vereist niet alleen vrijheid, maar ook de veronderstelling van vrijheid. Als scheppende kunstenaars zich zorgen maken of ze morgen nog wel vrij zullen zijn, dan zullen ze vandaag niet vrij zijn. Als ze bang zijn voor de gevolgen van hun keuze van onderwerp of hoe ze dat onderwerp behandelen, dan zal hun keuze niet bepaald worden door talent maar door angst. Als we niet zeker zijn van onze vrijheid, dan zijn we niet vrij. Dan is de luchttoevoer afgesloten en kunnen we niet ademen.’”
Bij Bazarow.LIVE van woensdag 14 september aanstaande is Job Degenaar van het PEN Emergency Fund te gast. Het PEN Emergency Fund is een organisatie die zich al meer dan vijftig jaar inzet voor schrijvers die door hun werk gevaar lopen. PEN Emergency Fund werkt nauw samen met PEN International. Degenaar is voorzitter van de organisatie. Met hem praten de presentatoren verder over de aanslag op Rushdie en over de vragen hoe veilig schrijvers zijn en wat ‘wij’ kunnen doen om hun situatie te verbeteren. Meer informatie over Bazarow.Live vind je hier.
—
Roeland Dobbelaer
Eerder artikelen op Bazarow over de aanslag op Salman Rushdie: