[Nieuws] Op 1 oktober zijn de resultaten van de canonenquête bekend zijn gemaakt tijdens de Nacht van de Canon (Gent) en in het radioprogramma De Taalstaat. Het Canon van de Nederlandse Literatuur is een initiatief van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Twintig jaar geleden publiceerde de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde de eerste versie, maar nu was het tijd voor een nieuwe. In het onderzoek wordt op basis van stemmen de top 100 Nederlandse literaire schrijvers samengesteld. De respondenten voor het onderzoek zijn vooral professionele lezers, liefhebbers van Nederlandse literatuur en Nederlands docenten. Toch lijkt niet iedereen blij te zijn met die nieuwe top 100.
De top 100 van canonieke werken met de hoeveelheid stemmen erachter:
1 Max Havelaar – Multatuli 701
2 Van den vos Reynaerde – Willem die Madocke maakte 471
3 De avonden: een winterverhaal – Gerard Reve 394
4 De donkere kamer van Damokles – Willem Frederik Hermans 279
5 Het verdriet van België – Hugo Claus 258
6 De ontdekking van de hemel – Harry Mulisch 253
7 Nooit meer slapen – Willem Frederik Hermans 242
8 De Kapellekensbaan – Louis Paul Boon 196
9 De aanslag – Harry Mulisch 168
10 Bezonken rood – Jeroen Brouwers 163
11 Kaas – Willem Elsschot 157
12 Oeroeg – Hella S. Haasse 142
13 Eline Vere – Louis Couperus 133
14 Het Achterhuis – Anne Frank 132
15 Karakter – F. Bordewijk 121
16 Turks fruit – Jan Wolkers 112
17 De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart – Betje Wolff, Aagje Deken 108
18 Karel ende Elegast – de auteur(s) van Karel ende Elegast 108
19 Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan… – Louis Couperus 103
20 Lijmen – Willem Elsschot 101
21 Grand Hotel Europa – Ilja Leonard Pfeijffer 98
22 De stille kracht – Louis Couperus 98
23 Titaantjes – Nescio 95
24 De uitvreter – Nescio 88
25 Heren van de thee – Hella S. Haasse 85
26 Beatrijs – de auteur(s) van Beatrijs 83
27 Het been – Willem Elsschot 80
28 Tirza – Arnon Grunberg 80
29 Bezette stad – Paul Van Ostaijen 79
30 Wij slaven van Suriname – Anton de Kom 78
31 Hersenschimmen – J. Bernlef 77
32 De avond is ongemak – Marieke Lucas Rijneveld 74
33 Gijsbreght van Aemstel – Joost van den Vondel 69
34 Het bureau – J.J. Voskuil 68
35 Oorlog en terpentijn – Stefan Hertmans 66
36 Lucifer – Joost van den Vondel 63
37 Het bittere kruid – Marga Minco 62
38 Mariken van Nieumeghen – de auteur(s) van Mariken van Nieumeghen 62
39 Camera obscura – Hildebrand 61
40 Eva – Carry van Bruggen 59
41 De helaasheid der dingen – Dimitri Verhulst 58
42 Sprakeloos – Tom Lanoye 58
43 Bint – F. Bordewijk 58
44 Mei – Herman Gorter 56
45 Het dwaallicht – Willem Elsschot 55
46 Dichtertje – Nescio 53
47 Dubbelspel – Frank Martinus Arion 52
48 De leeuw van Vlaanderen – Hendrik Conscience 50
49 Joe Speedboot – Tommy Wieringa 49
50 Mystiek lichaam – Frans Kellendonk 48
51 Van de koele meren des doods – Frederik van Eeden 46
52 De engelenmaker – Stefan Brijs 46
53 Het huis van de moskee – Kader Abdolah 46
54 Houtekiet – Gerard Walschap 44
55 De wetten – Connie Palmen 44
56 Eenzaam avontuur – Anna Blaman 42
57 De kleine Johannes – Frederik van Eeden 42
58 Boeken der kleine zielen – Louis Couperus 42
59 Kees de jongen – Theo Thijssen 42
60 Terug tot Ina Damman – S. Vestdijk 41
61 De komst van Joachim Stiller – Hubert Lampo 40
62 Pallieter – Felix Timmermans 39
63 Het leven en de dood in den ast – Stijn Streuvels 39
64 Villa des roses – Willem Elsschot 36
65 Op weg naar het einde – Gerard Reve 36
66 De spyeghel der salicheyt van Elckerlijc – de auteur(s) Elckerlijc 36
67 Het woud der verwachting – Hella S. Haasse 35
68 De tweeling – Tessa de Loo 35
69 De tienduizend dingen – Maria Dermoût 34
70 Wees onzichtbaar – Murat Isik 33
71 Erik of Het klein insektenboek – Godfried Bomans 32
72 Knielen op een bed violen – Jan Siebelink 32
73 Pluk van de Petteflet – Annie M.G. Schmidt 32
74 Vallen is als vliegen Manon Uphoff 31
75 Een nagelaten bekentenis – Marcellus Emants 31
76 Het land van herkomst – E. Du Perron 31
77 Het hout – Jeroen Brouwers 31
78 Bonita Avenue – Peter Buwalda 31
79 De Witte – Ernest Claes 31
80 Boerenpsalm – Felix Timmermans 30
81 Mijn lieve gunsteling – Marieke Lucas Rijneveld 29
82 Kruistocht in spijkerbroek – Thea Beckman 29
83 Publieke werken – Thomas Rosenboom 29
84 Terug naar Oegstgeest – Jan Wolkers 28
85 De koperen tuin – S. Vestdijk 28
86 Het stenen bruidsbed – Harry Mulisch 28
87 Een schitterend gebrek – Arthur Japin 28
88 Een revolverschot – Virginie Loveling 28
89 Nader tot U – Gerard Reve 28
90 De Oostakkerse gedichten – Hugo Claus 27
91 De kellner en de levenden – S. Vestdijk 26
92 Het smelt – Lize Spit 26
93 De vlaschaard – Stijn Streuvels 26
94 Tantes Cyriel Buysse 25
95 Parken en woestijnen – M. Vasalis 25
96 De brief voor de koning – Tonke Dragt 25
97 La Superba – Ilja Leonard Pfeijffer 25
98 Elias of het gevecht met de nachtegalen – Maurice Gilliams 25
99 Egidius waer bestu bleven? – de auteur(s) van Egidius waer bestu bleven? 25
100 Hoe duur was de suiker? – Cynthia Mc Leod 24
De kritiek
Er kwam kritie op de nieuwe canon. Zo zegt NRC: “Twintig jaar geleden was de oogst een lijst met veel dode, witte mannelijke auteurs. Anno 2022 lijkt er weinig veranderd. Maar Liefst 78 procent van de genoemde namen werd toen ook al genoemd.” Dit blijkt het grootste punt van kritiek te zijn. De lijst staat vol met witte mannen, waarvan een groot deel al is overleden. Je zou verwachten dat in twintig jaar tijd een lijst verandert, maar dat lijkt weinig het geval.
Trouw hield een interview met Yra van Dijk, hoogleraar modern letterkundige aan instituut LUCAS van de Universiteit Leiden én een van initiatiefnemers van de enquête. Zij zegt: “Waar zijn de vrouwen? Onder de eerste twintig auteurs zijn er maar twee: Hella Haasse en Annie M.G. Schmidt.” Ze is behoorlijk teleurgesteld in de manier waarop mensen hebben gestemd en vindt volgens Trouw de lijst maar statisch. En niet alleen vrouwen worden ondervertegenwoordigd op de canon. Van Dijk tegen Trouw: “En hoe zit het met de schrijvers van kleur? Wij slaven van Suriname van Anton de Kom is door 78 mensen genoemd. Dat is weinig, vooral als je bedenkt wat er de laatste tijd allemaal over het boek is geschreven.”
Eigenlijk komt al de kritiek op de nieuwe canon neer op één punt: te weinig diversiteit. Vooral nu het samenstellen van de top 100 anders is gegaan. Het waren tweeduizend respondenten met een gelijke man/vrouw verdeling. Ja, er zijn meer vrouwen en mensen van kleur op gekomen, maar niet genoeg. Zoals Yra van Dijk tegen Trouw zei: “Alsof alleen witte mannen kwaliteit bieden.”
–
Sophie Blokland