[Recensie] De lijfarts van de Koning verhaalt over Franz Joseph Harbaur (1776-1824). Een man van eenvoudige komaf die zich echter, zijn ambities volgend en met behulp van zijn innemende persoonlijkheid, op weet te werken tot lijfarts van Willem Frederik, die later koning Willem I zou worden.
“Maar zelfs als dat het geval is, dan nog dringt de gedachte zich op dat het bij de vergelijking van de Duitse en Franse geneeskunde uiteindelijk gaat om niet veel meer dan accentverschillen, die omwille van het wetenschappelijke debat zijn uitvergroot. Van grootspraak moet Joseph in ieder geval niets hebben; de laksheid verpakt in mooie praatjes die hij bij enkele ouderwetse geneesheren heeft gezien, kan hem gestolen worden.
Een uiterst boeiende levensgeschiedenis van een man wier leven er een is vol spanning, heftige gebeurtenissen, oorlog en verdriet. Zijn verregaande ambities brachten hem in de buurt van vele belangrijke mannen zoals Napoleon en Goethe en hij werkte zich op tot inspecteur-generaal van de Geneeskundige Dienst des Rijks. Rond 1810 neemt Harbaurs’ carrière een scherpe wending; hij zal gaan spioneren voor de vijand. Dat gebeurt tijdens zijn verblijf in Sint-Petersburg, waar hij naartoe is gestuurd als lijfarts van een Russische graaf. Dat is echter in werkelijkheid een dekmantel; hij is er als informant.
Niet alleen het leven en de activiteiten van deze Harbaur zijn bijzonder boeiend en interessant, maar Bakker heeft van haar boek bovendien een uiterst fraai tijdsbeeld gemaakt en zij weet het geheel te larderen met de persoonlijke achtergronden van haar interessante hoofdpersonage. Zo beleefde Harbour een ongelukkige liefde. Bovendien ziet Bakker kans Harbour prachtig te karakteriseren en wordt in ‘De lijfarts van de Koning’ duidelijk hoe een eenvoudige jongen zich op wist te werken tot de machtige man die hij werd en zich aan de standenmaatschappij wist te ontworstelen. Wat had deze jongen/man om zover te komen?
“Maar de vraag is: hoe doe je dat, je milieu ontstijgen? Het antwoord op de vraag leidt al snel naar de begrippen ‘netwerk’, patronage’ en ‘loyaliteit’ of ‘trouw’. Harbour was een aimabele en trouwe man en ontzettend bedreven in het onderhouden van zijn netwerk, wat hem talloze nuttige patronageverhoudingen heeft opgeleverd.”
Tijdens het lezen van dit fraaie werk groeit de waardering voor de uitgebreide research die Bakker voor haar boek heeft moeten doen en de toegankelijke én boeiende wijze waarop ze het verhaal van Franz Joseph Harbaur presenteert.
Kortom, De lijfarts van de Koning is een interessante biografie, biedt een fraai tijdsbeeld en veel informatie over onder meer de Franse Revolutie, de standenmaatschappij van weleer en de wijze waarop destijds geneeskunde werd bedreven. De diverse, bijzonder mooie illustraties maken dit indrukwekkende werk compleet.
—
Eerder verschenen op Hanneke Tinor-Centi
