Rusland voor dummies
[Recensie] Eline Helmer wil graag docent worden op een Russische universiteit. Dat lijkt eenvoudig maar de praktijk is weerbarstiger. Het duurt dit hele boek voordat ze echt opgenomen wordt in de Russische samenleving, kan omgaan met de typische gedragingen van de bevolking en leert hoe ze zich in dat specifieke universitaire circuit dient te begeven.
Vermakelijk is waarschijnlijk het woord dat de inburgering van Eline samenvat. Of desillusionerend, als dat woord zou bestaan. Kortweg valt het assimileren nogal tegen; de Russische samenleving is zo fundamenteel anders dan de Nederlandse, dat er veel aanpassing nodig is. Zoals de man/vrouw verhouding bij een feestje van eerstejaars waarbij er gedanst wordt, en waarover Eline schrijft:
“Alles is te gemakkelijk voor mijn danspartner Sasja. In een wanhopig gebaar brengt hij zijn handen naar zijn hoofd… Na een paar eerste oefeningen stopt Sasja mij:
‘Kijk, jij denkt zelf na. Jij gaat vooruit als je naar voren wilt, en achteruit als je naar achteren valt. Dat is een probleem van Nederlandse vrouwen, ze denken te veel zelf na. In het leven is dat in principe goed, begrijp me niet verkeerd, maar hier tijdens het dansen niet. Je moet naar mij luisteren, snap je?’”
In een dagboek-achtige vorm laat Eline haar vorderingen – en soms een terugval – zien. Dat heeft als voordeel dat het erg gedetailleerd is. We zitten de schrijfster en haar strubbelingen, vorderingen en avonturen op de huid zodat we welhaast kunnen spreken van een live verslag.
Een ander pluspunt is dat haar zoektocht ook heel persoonlijk is. Dat geeft het verhaal extra diepgang, bovendien leer je als lezer de voor Nederlanders soms curieuze gewoontes van de Russen kennen. Zoals blijkt bij een tochtje per openbaar vervoer:
“Vrijdagavond in een volle bus 22,…De deuren van de bus gaan schokkerig open. Een jongen met een gitaar en een meisje met een tamboerijn spelen ‘Wonderwall’ op de brede stoep van de Nevski Prospekt, vlak voor de brug over de Fontanka…
Volgende halte, Gostiny Dvor… Een volledige band speelt op het kruispunt een Russisch nummer over een engel, dat ik pas wanneer ze het refrein inzetten als een cover van Goden Earrings ‘Going to the run’ herken…
Bij de laatste halte … strompelt een smoezelige oude vrouw op versleten pantoffels met een volgeladen handkarretje de bus in. Ze ploft neer op een stoel bij het raam. De conductrice beent vastberaden op haar af…
‘Betalen alstublieft!’
‘Natuurlijk heb ik geen kaartje, wat dacht je nou,’ bijt de vrouw terug.
Na wat heen- en weergekibbel begint de conductrice, wijzend op de stoel met daarop de oude vrouw demonstatief door de bus te roepen:
‘Deze plaats is vrij hoor, hier kan je gewoon zitten!’”
Helmer schreef een grappig boek over haar avonturen, goed voor een paar uur onderdompeling in een andere cultuur. Al heeft die cultuur door de 2022-oorlog wel een iets andere lading gekregen, en zal die oorlog waarschijnlijk debet zijn aan de uitgave van het boek. Dat neemt niet weg dat, op zijn merites beoordeeld, het verhaal uitstekend in staat is om op eigen benen de lezers te boeien.
—
Ook verschenen op Nico’s recensies
