Vluchtelingen in Nederland, toen en nu

[Signalering] Tegen de achtergrond van de actuele vluchtelingenproblematiek is Achterlaten en opnieuw Beginnen interessant, omdat het een volledig en daarmee indrukwekkend overzicht geeft van alle (!) vluchtelingenstromen en -stroompjes sinds de late 16de eeuw. Van iedere groep die hier een toevlucht zocht en vond wordt niet alleen de reden voor de vlucht verteld, maar ook wat hun komst voor Nederland betekende. Dat gebeurt in korte inleidingen per groep en in het eerste deel van het boek (tot 1945) ook aan de hand van biografische schetsen van geslaagde maar ook van mislukte of zelfs ondeugdelijke vluchtelingen.

Tot de Franse Tijd was vervolging wegens het geloof de reden om te vluchten. Dat gold voor grote en economisch belangrijke groepen als de calvinisten uit Vlaanderen, de Sefardische Joden uit Spanje en Portugal en de Hugenoten uit Frankrijk, maar ook voor kleinere groepen als de Waldenzen uit Piemonte. De eerste politieke vluchtelingen waren Fransen die vluchtten voor de Revolutie in hun land, maar doorreisden toen die oversloeg naar Nederland. In de 19de eeuw kwamen hier ook katholieken op de vlucht voor Bismarcks Kulturkampf. In het Interbellum kwamen weer Joden naar Nederland, nu vanwege vervolging om hun ras. Die werden onvriendelijk ontvangen en soms zelfs bij de grens tegengehouden omdat Nederland overbevolkt zou zijn… Dat gebeurde niet met de politieke vluchtelingen voor de nazi’s en de fascisten uit Duitsland, Spanje en Italië. Na de Tweede Wereldoorlog begonnen de eerste vluchtelingenstromen uit de Oost-Europese landen die tot de invloedsfeer van de Sovjets behoorden. Onder hen vallen de Hongaren op.

En zo bleven politieke vluchtelingen komen, uit Afrikaanse landen, maar ook uit Vietnam nadat Noord-Vietnam daar de baas was geworden en uit Chili, nadat dictator Pinochet daar de prille democratie om zeep had geholpen. De laatste decennia komen veel vluchtelingen uit de islamitische wereld. Nu ook weer vanwege het geloof, zoals Iraniërs, maar de afgelopen jaren vooral Syriërs die de burgeroorlog in hun land ontvluchten. Van de vluchtelingen na de Tweede Wereldoorlog is een twintigtal geïnterviewd over hun reden om te vluchten maar ook over hun ervaringen in Nederland. Historicus Elias van der Plicht heeft zijn leesbare en goed gedocumenteerde boek geschreven als onderdeel van een project van de Stichting Bevordering Maatschappelijke Participatie die hiermee een nuttige bijdrage levert aan het maatschappelijk draagvlak voor vluchtelingen.

—