Mijn grootvader aan vaderskant werd geboren in het jaar 1900, op 6 januari, morgen precies 124 jaar geleden. Zijn naam was Ferdinandus Dobbelaer, roepnaam Nand. Het was kleine gedrongen man, een stuk kleiner dan zijn vrouw.. Hij bestierde een groot aardappelbedrijf in Zeeuws-Vlaanderen, net nog aan deze kant van de Nederlandse grens, in Sint-Jansteen. Nand was in Kemzeke geboren, dat was wel in België. Hij was een driftige man, hield niet van lange discussies, Nands wil was wet. En dat moest ook wel, want samen met zijn vrouw Germana van Hove, kreeg hij twaalf kinderen. En dat grote gezin en dat grote bedrijf moesten in goede banen geleid worden. Gebrek aan daadkracht kon je mijn opa niet verwijten. Mijn vader was de oudste en ook de langste van de kinderen. De meesten van de twaalf waren voor die tijd opvallend lang, ze hadden de genen van mijn grootmoeder, maar dat driftige, dat kwam van hun vader. Ook mijn vader heeft mij dat laten erven, ik moet het nog steeds elke dag onderdrukken.
Nand redde eens mijn leven. Ik speelde vaak in de vakanties in de grote koelhuizen waar de aardappelen werden gesorteerd. Ik klom dan bij oom Theo – een van de drie zonen van Nand die later het aardappelbedrijf zouden overnemen – op de kisten met aardappelen die hij met de heftruck verplaatste op weg naar de sorteermachine. Voordat zo’n kist hoog in de lucht in een groot ijzeren machine werd geleegd, sprong ik er dan altijd af. Eén keer vergat ik het afspringen en werd ik bijna geplet. Opa Nand was de enige die het zag en gaf een gigantische schreeuw door het koelhuis, waarmee hij mijn oom alarmeerde en mijn leven verlengde. Ik kwam er met een paar schaafwonden aan mijn knie vanaf. Daarna schold opa mij de huid vol. Ik durfde hem lange tijd niet onder ogen te komen. Pas later realiseerde ik me dat dat gescheld zijn manier was om zijn opluchting over de goede afloop en zijn liefde voor zijn vijfde kleinkind te laten blijken.
In het Stamboomboek Dobbelaere dat mijn recent overleden peetoom Fons Dobbelaer samenstelde, nemen Nand, zijn vrouw en zijn nazaten behoorlijk wat ruimte in. Het boek is uit 1991, het heeft een ereplaats in mijn boekenkast. Nand overleed op 28 juni 1974, dit jaar 50 jaar geleden. Een aantal van zijn kinderen leven nog, de meeste van zijn kleinkinderen ook. Nog een jaar of dertig, misschien veertig en dan zijn alle mensen die Nand persoonlijk gekend hebben ook overleden. Nand is dan nog een enkel een paar bladzijden in een boek uit 1991.
“En als ik dood ga, treur maar niet
ik ben niet echt weg moet je weten
het is de heimwee die ik achterliet,
dood ben ik pas als jij dat bent vergeten.”
Aldus zong Bram Vermeulen in zijn liedje Testament.
Gemiddeld wordt een mens 150 jaar, dan zijn alle mensen die je gekend hebben ook overleden. Mijn opa zal op deze manier pas echt sterven ergens rond het jaar 2050.
Schrijvers
Als voorbereiding voor Bazarow.LIVE van december las ik onlangs In Luiletterland, een bundel met artikelen over schrijvers uit de twintigste eeuw. Het boek is van publicist en schrijver Wim Huijser. We zouden met Huijser praten over zijn laatste boek, het zeer vermakelijke Het genootschap, over Maarten Koning en zijn vrouw Nicolien, de alter-ego’s van J.J. Voskuil en diens vrouw Lousje Haspsers. Huijser moest afzeggen, hij was ziek.
Zijn In Luiletterland, een boek uit 2018, heb ik met belangstelling, maar ook verbazing gelezen. Huijser is een kenner van de Nederlandse literatuur van de twintigste eeuw. Artikelen over Mulisch, Reve, Hermans en enkele andere bekende schrijvers uit deze eeuw passeren de revue. Maar ook veel onbekende en al vergeten schrijvers komen langs. Huijser behandelt veel schrijvers uit Rotterdam en omstreken en uit de Tweede Wereldoorlog. Van A.Moonen, Cees Buddingh en Bob den Uy heb ik wel eens wat gelezen, maar de dichter Bergman, Adriaan Walraven Engelen, nog ouder Jan Feith en Jacobus Craandreig, het zei en zegt me allemaal niet veel. Met zijn artikelen heeft Huijser deze schrijvers even uit de vergetelheid willen halen. Sommige artikelen spreken aan maar die gaan weer over meer bekende schrijvers, zoals het bekende verhaal over het verblijf van Jan Wolkers en Godfried Bomans op Schiermonnikoog. Ook het verslag van een reis over de Rijn van een aantal bekende Nederlandse schrijvers als Harry Mulisch en de nog jonge Adriaan van Dis is leuk om te lezen. Maar de meeste verhalen gaan toch vooral over weinigzeggende met name mannen uit voorbije tijden. Ik kreeg bij geen enkel artikel van zo’n onbekende schrijver het idee: daar moet ik me eens in gaan verdiepen. Nederlandse literatuur voelt vaak provinciaals aan en In Luilekkerland bevestigt dit beeld van navelstaren in de polder.
De associatie die dit boek bij mij opriep was toch vooral die met de vergankelijkheid van de Nederlandse literatuur. Dit werd een paar weken geleden bevestigd tijdens een afspraak die ik had bij de CPNB. We werden rondgeleid, overal prachtige foto’s van diverse Boekenbals. Bij die van de jaren vijftig en zestig herkende ik niemand. Ook de meeste Nederlandse schrijvers gaan geen eeuwigheid mee, kunnen we concluderen. Net als ‘gewone’ mensen leven ze 150 jaar, dan zijn van de meesten hun boeken verdwenen uit de boekenkasten thuis bij de mensen en uit die van de bibliotheken en zijn hun verhalen vergeten. En als ik nu al die fitties zie langskomen van hedendaagse schrijvers die zich beledigd voelen, reageren op het nieuws uit het boekenwereldje of boeken die hen niet aanspreken… Dan denk ik maar weer even aan mijn opa. Die had in ieder geval wel volkomen gelijk om toen die ene keer een enorme keel op te zetten.
—
Roeland Dobbelaer (1962) studeerde filosofie in Utrecht en Parijs. Hij is de bedenker, oprichter en was de eerste hoofdredacteur van Filosofie Magazine en was hoofdredacteur van Natuur&Techniek. Ook stond hij aan de wieg van vele andere tijdschriften en de uitgeverijen Bèta Publishers, Veen Media en Alea Publishers. Tegenwoordig is hij mediaondernemer en bestiert hij Bazarow. Sinds 1 oktober 2023 is hij tevens uitgever van de Boekenkrant. Een van zijn leesprojecten is het biografisch lezen: de favoriete boeken lezen van geliefden en vrienden zodat het leven een grote boekenclub is. Hij schrijf op Bazarow om de week een column.