“Schrijvers mogen met bliksem werpen, ze mogen dieren en mensen doen sidderen. Maar wat elke schrijver vroeg of laat zal ontdekken is dat zelfs een verzonnen wereld regels heeft,” aldus auteur Jowi Schmitz op Schrijversonline. En die regels worden pijnlijk duidelijk voor Russische schrijvers en uitgevers. De wetgeving uit 2022 tegen “lhbti-propaganda” leidde er al toe dat boekhandels het niet aandurfden romans met homoseksuele thema’s te verkopen. Nu trekt ook een van de voornaamste Russische uitgevers verschillende titels terug.
De Russische boekenvakbond (The Russian Book Union) richtte onlangs een adviesorgaan op om te controleren of boeken voldoen aan de nationale wetgeving gericht tegen de lhbti-gemeenschap in Rusland. Dat meldde het Russische staatsmediabedrijf Vedomosti op 23 april. Het adviesorgaan bestaat onder meer uit vertegenwoordigers van Roskomnadzor, de Russische toezichthouder op internetdiensten en massamedia, de Russische Historische Vereniging en de Russisch-Orthodoxe Kerk. Als er in individuele boeken afwijkingen met de nationale publicatiewetgeving worden vastgesteld, zal de instantie aanbevelen om het boek uit de schappen te halen. De uiteindelijke beslissing ligt volgens Vedomosti bij de uitgever, maar overtreders van de wet ontvangen een boete van omgerekend 75.000 euro voor organisaties en 6000 euro voor individuen.
Russische uitgever stopt verkoop
De aanbevelingen van het adviesorgaan hebben er al toe geleid dat AST, een van Ruslands grootste uitgeverijen, de verkoop van verschillende boeken opschort. Hiertoe behoren boeken van de Amerikaanse auteurs James Baldwin en Michael Cunningham, maar ook het boek Heritage van de Russische Vladimir Sorokin wordt uit de schappen gehaald. AST trekt de verkoop van Een klein leven van Hanya Yanagihara en Het lied van Achilles van Madeleine Miller ook terug, omdat deze “propaganda van niet-traditionele seksuele relaties” zouden bevatten. AST meldt nog een volledig deskundigenoordeel af te wachten, maar een herstart van de verkoop is voorlopig nog niet te verwachten.
Opvallend is dat de uitgeverij recent wel een biografie uitbracht over de Italiaanse filmregisseur Pasolini, die openlijk homoseksueel was. Delen van de biografie die over Pasolini’s seksuele geaardheid gaan zijn echter zwart gemaakt, viel iemand op Reddit op. Een slimme zet van de uitgever. In plaats van de teksten stilletjes te verwijderen, kiezen ze ervoor de censuur niet te verbergen. Het is een krachtig statement om op deze manier censuur te omzeilen; een kleine, maar belangrijke stap in het verzet tegen het regime van Poetin.
Bedreigingen
Dat boeken met lhbti-onderwerpen in Rusland een doelwit voor bedreigingen zijn, kunnen Katerina Silvanova en Elena Malisova bevestigen. De twee Russische auteurs schreven en publiceerden in 2021 het boek A Summer in a Young Pioneer’s Tie, dat gaat over de liefde tussen twee jongens in een kamp van de communistische jeugdbeweging in de jaren tachtig. Na de publicatie vestigden homofoben de aandacht op het boek. Bedreigingen om de auteurs samen met hun roman gevangen te zetten, te verkrachten, te doden, te verbranden en te verdrinken, regenden neer op hun sociale netwerken.
Tegen het einde van de zomer na de publicatie was de situatie uitgegroeid tot oproepen om het boek uit de winkels te halen, terwijl politici in de regio zo ver gingen dat ze exemplaren van het boek verbrandden. Silvanova en Malisova kregen online zoveel intimidatie en bedreigingen te verwerken dat de twee in 2022 uiteindelijk het land verlieten. “Ik heb het gevoel dat de mensen die ons bedreigden er alles aan hebben gedaan om ervoor te zorgen dat ik bang zou zijn om in Rusland te blijven,” zei Malisova in een interview met The World. “Ze hebben mij mijn land ontnomen en mij gescheiden van mijn familie.”
–
Tessa Kelderman