Door Dietske Geerlings
Tijd om de klok te luiden boven literair Nederland, want eindelijk heeft de jury van een literaire prijs, de Hans Vervoort-prijs, het aangedurfd tussen de nominaties een boek toe te laten dat in eigen beheer is uitgegeven en dat ook openlijk te bekennen: “Vermeldenswaard is voorts dat het debuut van Robert Brouwer in eigen beheer is verschenen, wat dus niet wil zeggen dat het boek over het hoofd mag worden gezien.” Sterker nog: van longlist naar shortlist blijkt zelfs dat de literaire kwaliteit van deze ‘bastaard’ hoger wordt gewaardeerd dan die van zijn ‘erkende’ broertjes en zusjes.
Dit noem ik nu een onafhankelijke jury, die niet zoals bijna alle literaire prijzen, maar ook boekredacties van grote kranten en tijdschriften, en niet te vergeten boekhandels, gemakzuchtig en elitair al bij de deur zegt: wij nemen geen boeken aan die in eigen beheer zijn uitgegeven, maar alleen boeken van erkende uitgeverijen (soms ook alleen die aangesloten zijn bij het CB). Deze buitensluiting is niet alleen gemakzuchtig en elitair, maar ook kwalijk, omdat er weggekeken wordt van de misselijkmakende praktijken van die zogenaamde ‘erkende’, maar vooral commerciële, uitgeverijen (en hiermee bedoel ik uiteraard niet die kleine bevlogen uitgeverijen die net zo goed lijden onder deze praktijken). Ik noem er een paar: geen manuscripten aannemen van schrijvers die zelf aankloppen, maar wel van vrienden, kennissen, bevriende uitgevers; reclame maken voor een paar grote namen om rendabel te blijven, maar niet voor bescheiden of minder bekende auteurs; bar slechte manuscripten aannemen van auteurs die qua persoonlijkheid, bekendheid of uiterlijk goed in de markt liggen, maar met een heel team van eigen redacteuren deze bagger ombouwen tot leesbaar werk en er vervolgens een reclamekanon op loslaten. Wie heeft hier het boek eigenlijk geschreven? Precies: medewerkers van de uitgeverij zelf, die – heeft u het door? – dus niet heel veel anders doen dan werk ‘in eigen beheer’ uitgeven!
Deze grote uitgeverijen wijzen op hun websites zelfs minzaam op de mogelijkheid om een boek in eigen beheer uit te geven, met een link erbij. Dan zijn zij van het gezeur af. Alleen wordt er niet bij verteld dat je dan vanzelf een paria in het literaire veld wordt. Gerwin van der Werf, recensent bij Trouw schreef ooit in een artikel voor de boekenbijlage waarin hij openlijk zijn eigen boek aan het promoten was (en daarmee zijn vak als onafhankelijke recensent kennelijk niet erg serieus nam), dat schrijvers die hun boek in eigen beheer uitgeven hun schrijverschap niet serieus nemen, en alleen maar schrijven om in hun eigen boekenkast een leuk bandje van zichzelf te zien staan.
Passie voor literatuur
Zou het misschien ook andersom kunnen zijn? Zou het kunnen zijn dat iemand die zijn boek zelf uitgeeft, zijn vak zo serieus neemt dat hij graag tijd overhoudt voor zijn belangrijkste bezigheid: het schrijven van een boek? Hier spreekt namelijk iemand uit eigen ervaring, die liever dan dat zij haar manuscript opstuurde, de tip van de uitgeverij opvolgde. Ik ben docent Nederlands, moeder van vier kinderen en schrijf boeken vanuit een innerlijke noodzaak en enorme passie voor literatuur. Mijn boeken moeten zuivere kunst zijn, honderd procent van eigen hand met een zelfontworpen omslag en eigen titel. Ik ga mijn kostbare tijd toch niet verdoen met het eindeloos leuren langs uitgeverijen om mijn manuscript aan de man te brengen? Stel dat het wordt uitgegeven, dan zou ik daarna mijn kostbare tijd moeten verdoen met presentaties en eindeloze signeersessies om het boek maar te verkopen. Ik ben geen circusaap! Ik heb wel wat beters te doen: schrijven, lezen, mijn leerlingen enthousiast maken voor de literatuur! Liever word ik niet gelezen dan dat ik mijn vak te grabbel gooi aan de commercie.
Steeds vaker vragen lezers zich af waarom mijn boeken nergens in een boekhandel te vinden zijn. Het antwoord is simpel: ze zijn er gewoon te bestellen, maar de boekhandel durft ze nog niet uit zichzelf in te kopen vanwege zijn vooroordeel. Hetzelfde geldt voor de recensenten van de grote dagbladen: werk dat in eigen beheer wordt uitgegeven of boeken die niet in oplages van minstens 2000 stuks zijn gedrukt, worden niet besproken. Ook hier zou verduurzaming moeten plaatsvinden en de kwaliteit boven de kwantiteit worden gesteld.
Mijn boek is geen product, maar kunst en de kwaliteit ervan is niet af te lezen aan de verkoopcijfers, maar eenvoudig te bepalen door het boek gewoon te lezen en te beoordelen. En dat is de taak van een onafhankelijke recensent of vakjury die zijn vak serieus neemt. Natuurlijk wordt er een hoop troep uitgegeven, maar dat geldt absoluut ook voor de erkende uitgeverijen. Hoe het boek ook uitgegeven is, na een paar zinnen of desnoods enkele bladzijden, heb je dat door. Als je je vak verstaat tenminste.
Lang leve de Hans Vervoortprijs met deze daad van waarachtige onafhankelijkheid, tegen de macht en arrogantie van het geld die de literatuurwereld verzieken.
—
Dietske Geerlings (1971) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde in Utrecht. Sinds 1996 is ze docent Nederlands op een middelbare school in Zutphen, waar ze het lezen van literatuur tot belangrijk onderdeel van de lessen heeft gemaakt. Ze leest vooral Nederlandse literatuur, maar maakt ook regelmatig een uitstapje naar de wereldliteratuur of jeugdliteratuur. Naast docent is ze ook zelf auteur van literaire romans, verhalen en poëzie. Ze heeft een eigen website www.dietskegeerlings.nl. Geerlings schrijft recensies voor Tzum en Bazarow.