Marc Schoorls brutale vrijplaats
In 2018 verscheen een speciaal nummer van het literaire tijdschrift De God van Nederland. Dat ging over ‘De Gedoemde Generatie’ van hen die geboren zijn tussen 1954 en 1966. Dan hebben we het over dichters als Jotie T’Hooft, Rogi Wieg en Menno Wigman, over schrijvers als Nanne Tepper, Joost Zwagerman en Adriaan Jaeggi, en publicisten als Anil Ramdas en Bas Heijne. Plus een zonderling als Thomas Rosenboom (Verdoemd! Waar is dat genie gebleven?) Arie Storm schreef met De tragiek van mijn generatie een opmerkelijk voorwoord. Want die tragiek van hem betreft de puur literaire Werdegang. ‘Anekdotiek, realisme, daar konden we niet mee aankomen.’ Nee, het moest postmodern zijn. En zo werd deze generatie ingehaald door de volgende ‘die op een veel meer ontspannen wijze met de werkelijkheid lijkt om te gaan. We zijn al met al gedoemd in die zin dat we gekweld zijn of ons inbeelden dat we gekweld zijn’.
Het is een fraai staaltje solipsisme. Literaire soloseks. Van mij mag het, literatuur is tenslotte een letterspel, ik bezondig mezelf er ook aan, maar die doem ging eigenlijk ergens anders over.
Het is de generatie waartoe ook ondergetekende behoort. Het is namelijk de generatie die volwassen werd in de jaren tachtig waarin het doemdenken en de doempop prevaleerden. Zelfs zo’n vrolijke band als Doe Maar deed mee met hun liedrefrein ‘Voordat de bom valt…’ Want de economie vertoonde lelijke haperingen en ja, er hing ons een bom boven het hoofd. Als dat allemaal maar goed kwam… Maar ‘gedoemd’ laat staan verloren was die generatie niet, somber wel. Eind jaren tachtig kwam dat al (bijna) helemaal goed, zeker toen de Sovjetunie uit elkaar viel en de Berlijnse Muur omver getrokken werd. Europa, bevrijd van de last van de angst, vierde feest.
Moet je nu eens zien! Ik heb twee studerende kinderen die opgroeien met de wetenschap dat zij volop te maken krijgen met de klimaatcrisis, de crisis die de vorige generaties in hun onachtzaamheid veroorzaakt hebben en nog steeds verergeren. Om over andere vormen van vervuiling nog maar te zwijgen. Het plastic zit nu zelfs in ons bloed, zo is aangetoond.
En toen was daar opeens corona, die de jonge mensen het leven zuur maakte. Met malle mondkapjes en lockdowns. Het was maar heel weinig feestelijk, zeker voor die in huis opgesloten jongeren. En nu is het opeens oorlog in huize Europa en wordt er openlijk gesproken over het gebruik van kernwapens en verandert het continent in een grand hotel. Als dat maar goed gaat…
‘Here are the young men, a weight on their shoulders.’ Dat zong de dichterlijke Ian Curtis van de doemband Joy Division in de beginjaren tachtig. Maar wat heeft deze nieuwe generatie wel niet allemaal te dragen en te verduren? Zoveel zorgen zag geen generatie in de geschiedenis van de mensheid opdoemen.
Wat vermag de literatuur dan nog?
Weinig tot niks vrees ik. Sinds het uitbreken van de oorlog heb ik geen letter meer geschreven aan de boeken waar ik mee bezig was. Mijn maag is verknoopt en mijn ziel zwart uitgeslagen. Zelfs een boek uitlezen lukt me niet goed meer.
Geweld slaat dood. Het deprimeert slechts, het verlamt, en het decimeert de genoegens van het leven tot Less Than Zero, naar de titel van de o zo hedonistische jaren-tachtigroman van Bret Easton Ellis, een geweldig schrijver. Of het haar ware gezicht is, weet ik niet, maar zeker is dat de mensheid in de oorlog haar godsgruwelijke gezicht toont. Mijn hoop is momenteel een bangelijk, mismoedig kuiltje naast een ijselijk hooggebergte aan wanhoop. Wat te doen? Is er überhaupt iets te doen?
En waar gáát het in godsnaam over? Over grondgebied. Over zoiets onzinnigs als macht. Over een idee. Groot-Rusland. Wat een gotspe, wat een meer dan driedubbel achterhaald gedachtengoed! De beer is los en herschrijft de geschiedenis met bloed dat in eigen land voor honing wordt aangezien. Het is je reinste waanzin. Maar dat wist u al: sorry. Alle doem wordt in domheid geboren.
Van de maan af gezien zijn we allen even groot, schreef Multatuli.
We leven met ons allen op een kleine, schitterende planeet: the eye of the sky. Je zou al die wereldleiders een raketreisje gunnen om ze te laten zien hoe onnoemelijk klein en kwetsbaar de aarde is, dat kraaloogje van het immense en zo zwarte universum. Maar dan geven we een type als Poetin slechts een enkeltje.
—
Van Marc Schoorl (Wassenaar, 1962) verschenen in onder meer De Gids, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer literaire artikelen en beschouwingen. De laatste tien jaar werkte hij vooral aan zijn ‘grote trilogie’ Autobiografie van een romanpersonage. Deel 1 is Glas in lood, 100 jaar W.F. Hermans.