[Achtergrond] Een paar jaar terug wist niemand nog echt wat het was, maar tegenwoordig kunnen we er niet meer omheen: kunstmatige intelligentie, vooral bekend onder de Engelse afkorting AI. Het ontwikkelt zich razendsnel. Nu is echter de vraag; heeft AI ook invloed op de boekenwereld? En zo ja, welke? En is dit positief of negatief voor de auteurs, uitgevers en de lezers? Verschillende media bogen zich recent over de vraag wat de gevolgen van AI voor het boekenvak zijn. Zo publiceerde dagblad NRC en de Vlaamse Uitgeverswebsite We Media een artikel over het effect van dat AI op uitgevers gaat hebben en plaatste het advocatenkantoor Lawfox gespecialiseerd in auteursrecht een blog over hoe het zit met AI en auteursrechten.
Wat is AI?
AI bezit meerdere functies die vergelijkbaar zijn met de eigenschappen van de mens, denk hierbij aan: leren, plannen, redeneren en de belangrijkste voor de boekenwereld: creativiteit.
Vooral ChatGTP is het afgelopen jaar ontzettend populair geworden. ChatGPT, is een geavanceerd taalmodel in de vorm van een site en app ontwikkeld door OpenAI. Zodra je bent ingelogd op een Google Account kan je vrijuit met het systeem chatten.
De geprogrammeerde functies van deze AI bestaan uit:
- Natuurlijke Taalverwerking (NLP)
- Tekstgeneratie
- Informatie verstrekken
- Vertalen
- Samenvatten
- Programmeren en coderen
- Creatief schrijven
- Onderwijs en uitleg geven
- Gezellige, informatieve gesprekspartner
- Simulaties van scenario’s creëren
Boeken schrijven met AI
Het schrijven van een boek is niet niks. Een auteur doorloopt een lang proces van bedenken, schrijven, teruglezen, herschrijven en dan komt nog de keuze of ze het boek zelf uitbrengen of een samenwerking aangaan met een uitgeverij. AI kan een heel handige tool zijn voor auteurs; ze kunnen vragen stellen over hun verhaal en er over sparren, een samenvatting vragen of een flaptekst, hun werk laten vertalen etc.
Maar hoe zit het met auteursrechten, mag je een boek geschreven met behulp van AI nog wel je eigen werk noemen? Volgens de deskundigen is dit nog best grijs gebied. Volgens Lawfox kan In Nederland een creatie die door een machine gecreëerd is onder auteursrechtelijke voorwaarden beschermd zijn. De creatie moet een bepaald minimum aan creativiteit als originaliteit bevatten. Dat zou dus betekenen dat door AI gegenereerd materiaal niet altijd automatisch in bescherming wordt genomen. Hierover kan je meer lezen in de blog van Lawfox advocaten. Het gebruik van AI voor auteurs kan voornamelijk positief zijn, zolang ze het slim weten te gebruiken want op AI bouwen kan nog niet volledig.
Uitgevers en AI
Uitgevers in het buitenland doen het al steeds meer, maar hier in Nederland volgens NRC stellen de meeste uitgeverijen zich nog afwachtend op. Een uitzondering is Maven Publishers. Deze uitgeverij brengt steeds meer boeken uit die gekoppeld zijn aan de AI-functies. Sander Ruys, oprichter van Maven en uitgever, zegt in NRC: “Het creatieve schrijven wordt er nog lang niet meegedaan. Vooralsnog kan je er geen nieuw deel in de reeks van Baantjer mee schrijven, maar AI kan wel taken vervangen wanneer het gaat om functioneel schrijven. Het aantrekkelijke is dat je een bredere groep bereikt en dat zo’n chat drempelverlagend werkt. Het is voorlopig nog vooral bruikbaar voor non-fictie denk ik, maar behalve vragen stellen over een boek, kan je natuurlijk ook bedenken dat je om een samenvatting kan vragen van de eerste vijftig bladzijden, of als je iets niet begrijpt kan je om een toelichting vragen. Zie het als een extra naslagwerk.”
Maar hoe meer AI zich in de creatieve sector ontwikkelt, des te sneller zullen ook Nederlandse uitgeverijen moeten kijken naar de mogelijkheden om bij te blijven.
Verandert AI de boekenwereld?
De boekenwereld heeft veel veranderingen doorgemaakt; van alleen gedrukte boeken naar E-boeken, naar niet alleen lees, maar ook luisterboeken, steeds meer schrijvers kiezen voor zelf uitgave in plaats van een uitgeverij. Te verwachten valt dat AI wel degelijk een rol van betekenis speelt in de toekomst, het is een kwestie van afwachten hoe snel het zal gaan. Maar zolang je AI slim weet te gebruiken en zelf ook nog blijft nadenken is het een handige hulptool voor de boekenwereld.
–
Roxan Smit