Weekendje weg in Wenen
[Recensie] Omdat veel van Kafka’s dagboeken en brieven bewaard zijn gebleven weten we van veel dagen nog wat hij deed. Zo ook de week van 7 september 1913. Hij reisde toen met een vriend, de dichter Otto Pick, naar Wenen. Kafka moest daar zijn voor zijn werk als verzekeringsjurist, maar hij nam ook van de gelegenheid gebruik om andere dingen te doen.
Voor zijn werk begeleidde hij zijn twee bazen naar het zogenaamde ‘tweede internationale congres voor reddingswerk en ongevalpreventie’ dat van 9 tot 13 september plaatsvond. Kafka’s naam is nog als deelnemer te vinden in het verslag. En hoewel hij zelf geen presentatie gaf, deden zijn bazen dat wel. En deze lezingen waren, in ieder geval in opzet, geschreven door Kafka. Er wordt wel eens gezegd dat de Nederlandse bezoekers van dat congres de eerste Nederlanders zouden kunnen zijn geweest die met een tekst van Kafka in aanraking kwamen. Geinig idee, maar de kans lijkt me groot dat Betrachtung, Kafka’seerste bundel met korte verhalen, gepubliceerd in 1912, al eerder in de handen van een Nederlander terecht was gekomen.
Wenen had Kafka meer te bieden dan alleen werk. Zo wilde het toeval dat er die dagen in Wenen ook een zionistisch congres plaatsvond. Prachtige ansichtkaarten zijn er bewaard gebleven van deze elfde editie van het door Theodor Herzl opgerichte congres dat van 2 tot 9 september plaatsvond. Ook daar ging Kafka heen. Hoewel Kafka aan het eind van zijn leven nog Hebreeuws zou leren, en ook vage plannen zou maken om naar Palestina te verhuizen, is hij in zijn dagboeken en brieven nooit een overtuigd zionist. Maar zijn bezoek aan dit congres maakt zijn interesse duidelijk.
Attractiepark
En hoewel Kafka het dus al druk had met twee congressen, ging hij ook nog met drie vrienden naar het nog steeds bestaande Prater, een Weens attractiepark. Het bewijs van Kafka’s bezoek aan het park is prachtig: een foto toont Kafka met Otto Pick en twee andere vrienden alsof in een vliegtuigje. Het is zo’n typische toeristenfoto waarbij je met je vrienden achter een kartonnen plaat met een prent erop gaat staan en jullie je hoofden door de gaten heensteken en dat er dan een grappige foto wordt gemaakt. Op deze foto zie je de vier vrienden, keurig gekleed, in een getekend vliegtuigje boven een getekend Wenen. Hoewel zijn dagboeken van die dagen zwaarmoedig zijn – hij was vol met zorgen en had nachtmerries – had hij dus ook tijd voor een pleziertje.
Een prachtig inkijkje in het leven van Kafka geeft deze reis naar Wenen; over zijn werk, zijn verhouding tot het zionisme, en over een leuk dagje uit. Mocht u zich overigens willen laten fotograferen als een van Kafka’s vrienden in het vliegtuigje van het Prater, kom dan naar de Kafka-tentoonstelling in Oxford volgend jaar. Een kartonnen bord met een gat erin wacht op uw hoofd.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
Wordt vervolgd
Meindert Peters is postdoctoraal onderzoeker aan de faculteit voor middeleeuwse en moderne talen, en ‘Junior Research Fellow’ aan New College, beide aan de Universiteit van Oxford. Zijn onderzoeksinteresses liggen in het literaire modernisme (Kafka, Rilke, Baum), Duitse filosofie (Nietzsche, Benjamin, Heidegger), hedendaagse dans, en theorieën over het lichaam en cognitie. Samen met andere onderzoekers uit Oxford werkt hij momenteel aan een tentoonstelling over Kafka’s leven en nalatenschap, een tentoonstelling die plaats zal vinden in Oxford’s Bodleian Library in 2024. Peters werkte eerder als professioneel balletdanser. Voor Bazarow Magazine doet Peters komende tijd verslag over Kafka in Oxford.