De Frankfurter Buchmesse is de grootste boekenbeurs ter wereld, dit jaar van 18 tot en met 22 oktober. Bazarow doet elke dag verslag van het nieuws dat langskomt uit Frankfurt. Gisteren, donderdag 19 oktober waren we zelf ook aanwezig op de beurs.
Het was donderdag even wennen aan het Nederlandse paviljoen op de Frankfurter Buchmesse. Toen ik in de jaren negentig verantwoordelijk was voor de boeken inkoop bij het vroegere Natuur&Techniek, tegenwoordig New Scientist en later als directeur van Veen Magazines, het latere Veen Media, bezocht ik elk jaar Frankfurt. Nederlandse publieksuitgeverijen vulden toen nog een halve hal met grote stands. De grote concerns pakten flink uit met al hun subuitgeverijen en imprints. Dat is duidelijk verleden tijd. Van het Nederlandse uitgeefdom is er nu nog anderhalve gang van een meter of 80 over. De Bezige Bij doet het met een stand van 4m², Meulenhoff en Prometheus ook zoiets, Cossee nog kleiner, 2m². De kosten voor een stand en alles wat daarbij komt kijken zijn de laatste jaren op de Buchmesse verdubbeld, vertellen de medewerkers van de uitgeverijen. Gelukkig niet zo erg als de Bologna Children’s Book Fair, daar zijn de kosten verviervoudigd. Alleen Veen Bosch & Keuning met uitgeverijen als AtlasContact, AmboAnthos en Luitingh Sijthoff heeft nog een grote stand van een stevige 50m².
Corona
Ook is het akelig rustig in hal 4.1, de hal waarin Nederland en Vlaanderen staan. Sinds corona is de oude drukte hier niet meer teruggekomen, vertelt Eva Cossée van uitgeverij Cossee. Diverse uitgeverijen twijfelen nog of ze volgend jaar wel meegaan. Om de kosten te drukken hebben een groot aantal uitgeverijen een plekje gehuurd in de gezamenlijke stand van de Groep Algemene Uitgevers (GAU), maar zelfs die 2 of 4m² zijn al te duur. Zo’n 500 euro per m2. “We verdienen het gewoon niet terug,” hoorde ik diverse keren. Een verklaring gaf een medewerker van Lannoo: “Dat komt ook omdat de Nederlandstalige uitgevers geen boeken op de beurs zelf kunnen verkopen.” Zaterdag en zondag zijn de publieksdagen, dan doen Engelse, Franse en Duitse stands goede zaken en verkopen ze grote aantallen boeken, waarmee de uitgevers daar een deel van de kosten terugverdienen. Voor Nederlandstalige boeken is dan te weinig belangstelling.
Om het al te sombere beeld iets te nuanceren werd me tot twee keer toe verteld dat het woensdagavond tijdens de traditionele openingsborrel van de GAU aan het eind van dag 1 wel heerlijk druk was bij de Nederlandse stands.
Rechten Luister van Sacha Bronwasser verkocht aan Penguin Random House
De beurs zelf is ook minder belangrijk dan vroeger, vertelt Tanja Hendriks, managing director bij Ambo|Anthos. Veel van de contacten over contracten lopen al lang van tevoren. In Frankfurt worden deals vaak alleen nog een verzegelt en dan bekend gemaakt. Zo maakte Ambo|Anthos woensdag vanuit Frankfurt wereldkundig dat de Engelstalige wereldrechten op de roman Luister van Sacha Bronwasser zijn verkocht aan Penguin Random House. Hendriks is er erg gelukkig mee. Een fijne opsteker voor de uitgeverij. Deze week werd in Nederland het 40.000e exemplaar van het boek verkocht.
Israël versus de Arabische landen
In de hallen bij de grotere talen, Engels, Frans en Duits is het aanmerkelijk drukker. Vooral bij de hele grote Amerikaanse en Engelse uitgevers ziet het als vanouds zwart van de mensen. In hal 5.1 en 5.0 zijn wel een aantal lege stands. In hal 5.1 staan ook de uitgeverijen uit de Arabische en andere Islamitische landen. Een tiental uitgevers uit deze landen, waaronder uit Indonesië en Maleisië besloten afgelopen weekeinde de beurs te boycotten. Dit vanwege de al te sterke steun van de directie van de Buchmesse voor Israël en het uitstellen van de uitreiking van LiBeraturpreis aan de Palestijnse auteur Adania Shibli voor haar roman Een klein detail. Ook Israëlische uitgevers besloten weg te blijven uit Frankfurt, maar dit uit veiligheidsoverwegingen. Los van de enkele lege stands is er van de boycot op de Buchmesse niets te merken. In de internationale hallen is het druk, wordt er als altijd geanimeerd gesproken. Lezingen en presentaties zijn goed bezocht. In elke hal lopen twee politieagenten rond met alleen een pistool in de holster, van grote spanningen laat staan van enige dreiging lijkt geen sprake te zijn. Gelukkig maar!
Gisteren reageerde ook de Nederlands Auteursbond op de kwestie rond de Liberaturpreis. De organisatie stelt in een verklaring: “De Auteursbond betreurt het uitstellen van de uitreiking van de LiBeraturpreis aan Adania Shibli tijdens de Frankfurter Buchmesse en heeft de open protestbrief tegen dit besluit mede ondertekend.”
Oekraïne
Indrukwekkend is de stand van Oekraïne. Het door buurland Rusland belaagde Oost-Europese land heeft groot uitgepakt. Ondanks de oorlog laten de Oekrainers ook hier in Frankfurt hun veerkracht en vastberadenheid zien om hun land en cultuur in stand te houden. Tijdens een paneldiscussie over de Oekraïense oorlog en de relatie met literatuur vertellen schrijvers en dichters uit Oekraïne over wat voor impact de oorlog heeft. “Zo maar een roman schrijven is eigenlijk onmogelijk met wat we doormaken, tenzij we over de oorlog schrijven.”
Tot morgen
—
Roeland Dobbelaer