De Frankfurter Buchmesse, de grootste boekenbeurs ter wereld, wordt dit jaar gehouden van 18 tot en met 22 oktober. Bazarow doet elke dag verslag van het nieuws dat langskomt uit Frankfurt.
Zaterdag en zondag zijn de publieksdagen op de Frankfurter Buchmesse, dan drommen boekenliefhebbers van heinde en verre samen op de beurs. Op de socials lezen we verschillende klachten, maar gelukkig ook berichten dat het als vanouds erg druk is. Lezingen met schrijvers en dichters worden goed bezocht en veel bezoekers keren met tassen vol met boeken huiswaarts.
Salman Rushdie
Het belangrijkste nieuws was dat Salman Rushdie op vrijdag 20 oktober zijn opwachting maakte in Frankfurt. Vandaag – zondag 22- neemt hij in de Paulskirche, waar 75 jaar geleden de eerste Buchmesse plaatsvond, de Duitse Vredesprijs in ontvangst. Gisteravond was hij bij het Literature Gala op de beurs. In een eerder interview benadrukte Rushdie het belang van de Buchmesse als plaats van democratische uitwisseling: “De Frankfurter Buchmesse is een van de belangrijkste culturele fora in de Westerse wereld. […] De invloed ervan ligt juist in de vrije uitwisseling van ideeën, door middel van boeken, tussen vele culturen. Dergelijke uitwisselingen zijn essentieel voor sociale transformatie en voor de democratie.”
Bij de persconferentie op vrijdag werd Rushdie gevraagd of literatuur een rol speelt in het terugdringen van de acceptatie van het autoritarisme en populisme dat we vandaag de dag van regeringen zien zoals in de Verenigde Staten tijdens Donald Trump. Rushdie: “Ik wou dat ik daar ja op kon zeggen. Ik verzet me echter tegen het idee dat literatuur een politieke rol speelt. Ik denk dat een van de grootste vreugden van literatuur, zou je kunnen zeggen, is dat het nutteloos is. Wat is het nut van Alice in Wonderland? Wat is het nut van The Lord of the Rings? Of mevrouw Dalloway?”[…]
“Als literatuur al nut heeft, is het om schoonheid te creëren en de geest te stimuleren. En misschien soms om onze aannames ter discussie te stellen, ja. Maar vraag niet dat literatuur een directe sociale functie heeft. Dat is polemisch. En ik denk dat polemiek heel slecht is voor de literatuur.”
Rushdie vervolgde: “Ik hou niet van boeken die me vertellen wat ik moet denken. Ik houd van boeken die mij aan het denken zetten. En dat is het verschil. Wat literatuur kan doen, is het denken stimuleren. En waar dat toe leidt is aan de lezer, niet aan de schrijver om te zeggen.”
Hoe belangrijk de komst van Rushdie is voor de voorvechters van het vrije woord blijkt wel uit een tweet van de Frans-Albanese schrijver Klara Buda vanuit Frankfurt: “His storytelling resonates in the Literary World and could inspire Albanian Literature, challenging the notion that compromise is the only way to survive authoritarian regimes.”
Literaire helden
Het is altijd mooi om te zien hoe in Frankfurt literaire helden van nu en van toen worden geëerd. Grote borden met foto’s van Jon Fosse, de kersverse Nobelprijswinnaar, bij zijn Noorse uitgever. Een mooie foto van de net overleden Cormac McCarthy op de stand van Penguin Random House, met daaronder het prachtige citaat: “Having read even a few dozen books in common is a force more binding than blood.”
Toch is de Frankfurter Buchmesse vooral een beurs voor het boekenvak. En daar zijn grote zorgen en uitdagingen. De persdienst van de Messe vatte 2023 het als volgt samen: “De hot topics van dit jaar, en het middelpunt van veel discussie in de zalen, waren onder meer de groei van AI-technologie en de gevolgen daarvan voor de boekenindustrie, de kwestie van duurzame boekproductie en wat uitgevers kunnen bijdragen aan de bescherming van het klimaat, en de bevordering van leesvaardigheid als basis voor politieke en sociale participatie.”
Slovenië
Eregast dit jaar is Slovenië met presentaties en lezingen van en over Sloveense schrijvers en denkers. De lezingen met en over Sloveense schrijvers werden maar matig bezocht, stelden we donderdag vast. Nog geen 2,5 miljoen mensen spreken Sloveens, en het is lastig om als klein taalgebied goed zichtbaar te zijn op zo’n enorm evenement. Slovenië koos als thema ‘Honingraat van woorden’. “In het honingraatvormige gastlandpaviljoen toont de internationale tentoonstelling ‘Boeken over Slovenië’ actuele titels van Sloveense auteurs in vertaling en boeken over het gastland.” Mooie stand hoor, maar die honingraat was lastig te herkennen. De enige schrijver uit het land die ken, de filosoof Slavoj Žižek, vond het allemaal maar niks. Tijdens zijn openingsspeech van de Frankfurter Buchmesse op woensdagavond zei Žižek dat het sloveense thema hem doet denken aan een bijenkolonie. En die zijn totalitair georganiseerd. Daarom beschouwt hij het motto van Slovenië, ‘Honingraat van Woorden’, als ‘idioot’. Arme Slovenen die daar alle dagen van de beurs in de stand moeten staan. Als de voornaamste denker uit je land zich zo uitlaat over je deelname kun je niet anders dan met heel veel buikpijn rondlopen in Frankfurt.
Volgend jaar in april zijn Nederland en Vlaanderen samen het gastland tijdens een andere Duitse beurs, de Leipziger Buchmesse. Eens kijken hoe wij het er dan van afbrengen. Gezamenlijk zal het wel lukken om wel een deuk in een pakje boter te slaan. Met ongeveer 25 miljoen Nederlandssprekenden zijn we met ruim tien keer zo veel als Slovenië.
Village People
Op de socials zien we nog weinig verhalen van Nederlandse uitgevers die rechten gekocht of verkocht hebben. Blijkbaar houden ze het liever nog even onder de pet. Behalve Claudia van de Werf, acquirerend redacteur crime bij uitgeverij De Fontein. Zij schrijft op Facebook: “Heb je nog iets interessants gekocht tijdens de Frankfurter Buchmesse?’ vragen uitgevers elkaar dan. Nou en of is mijn antwoord.” En ze toont een foto van een vintage doos Playmobil van The Village People.
Dit was het laatste verslag over de Frankfurter Buchmesse 2023
—
Roeland Dobbelaer