De mens is zichzelf aan het uitroeien
Cuba is het enige land ter wereld met een klimaatplan dat tot in 2100 loopt. Julie Steendam en Isabelle Vanbrabant verdedigen het met hand en tand.
[Recensie] Wie erbij was, zal hem nooit vergeten, die dag in 1992 toen Fidel Castro op de Earth Summit in Rio de Janeiro de kortste speech uit zijn carrière gaf. Vijf minuten sprak de man die er normaal gezien een paar uur over deed om gezegd te krijgen wat hij bedoelde, en wat hij zei was ook nog eens relevant: dat de mens zichzelf aan het uitroeien was. Cuba was een van de eerste landen met een ecologisch bewustzijn, beweren Julie Steendam en Isabelle Vanbrabant in hun boek 100 jaar om de zee te stoppen, en dat komt vooral door het communistisch systeem dat in termen van collectiviteit denkt en gratis onderwijs voorziet voor iedereen, waardoor de bevolking naar Centraal- en Zuid-Amerikaanse maatstaven veel beter op de hoogte is van wat er speelt.
Adaptatie
Hoezeer het land zich bewust is van de klimaatverandering mag blijken uit het Tarea Vida-plan dat in 2017 werd voorgesteld en voor de hele 21e eeuw het traject uittekent van de acties die moeten ondernomen worden om Cuba overeind te houden – of boven water, want tegen 2100 zou de zee wel eens drie meter hoger kunnen komen dan vandaag. Tarea Vida, uniek in de wereld, voorziet vooral in adaptatie, zoals het herhuisvesten van 83.000 mensen wiens woning bedreigd is door de stijgende zeespiegel, het aanpassen en verplaatsen van de landbouw om aan de verzilting van de grond te ontsnappen en herbebossing.
Grandioos plan dachten Steendam en Vanbrabant, maar hoe vlot het in de praktijk? En dus vertrok de eerste voor een paar maanden naar Cuba, terwijl de tweede de boeken indook om meer informatie in te winnen over de geschiedenis en de economie van het land dat een illustratie is van het aloude gezegde dat noodzaak de moeder is van de uitvinding. Want wat blijkt? Nogal wat ecologisch verantwoorde ingrepen zijn er gekomen door het wegvallen van de Sovjetunie als leverancier van pesticiden en de decennialange economische boycot van de V.S. die ervoor zorgt dat olie en wisselstukken voor machines schaars zijn in Cuba. De groene elektriciteit – naar schatting 30% van het geheel – is dus geen rationele keuze.
Steendam en Vanbrabant zijn duidelijk believers, en dat komt hun boek niet altijd ten goede. Veel concrete cijfers bevat het niet. Het gaat vaak over plannen, en dat die niet altijd werkelijkheid worden lees je slechts in een kort paragraafje op het einde van een hoofdstuk. Als er wel cijfers gegeven worden, zijn die soms toch wat ontstellend. Zo is een kwart van de bevolking actief in de landbouw, lezen we, en toch moet Cuba het grootste deel van zijn voeding invoeren. Het werpt een schril licht op hun pleidooi voor een politisering van de ecologische problematiek.
—
Eerder verschenen in Knack
