Op reis door de ruimte
Maantoerisme
Voordat er werkelijk vaartuigen op de maan landden, hield men er ernstig rekening mee dat deze bedekt kon zijn door een dikke laag stof waarin zij reddeloos zouden kunnen wegzinken. In A Fall of Moondust uit 1961 gaat Arthur C. Clarke daar nog van uit. Zo’n stofzee zou rond 2040 (de maan is inmiddels gekoloniseerd) uiteraard een prachtige toeristische locatie vormen. En het gaat mis wanneer een vaartuig vol dagjesmensen daadwerkelijk door de ‘moondust’ wordt verzwolgen.
Traditionele spanning
De rest van de roman behelst de moeizame pogingen om de 22 inzittenden uit hun benauwenis te redden. Spannend maakt Clarke het zeker, met om de zoveel bladzijden een cliffhanger. Maar in weerwil van de maanlocatie blijft hij ook op bekend terrein. Want veel verschil is er niet met het traditionele rampenverhaal waarin de inzittenden van, pak weg, een onvindbare mini-onderzeeër moet worden opgetakeld uit de diepte.
SF: Heden en evoluerende toekomst
SF gaat zelden echt over de toekomst en weerspiegelt vooral de eigen tijd. De ‘gadgets’ waar het genre het traditioneel van hebben moest veranderen daar weinig aan. Dat onder invloed daarvan ook de sociale verhoudingen, gedragspatronen, maatschappelijke en wereldbeschouwelijke vanzelfsprekendheden gaan schuiven drong pas na enkele generaties schrijvers mondjesmaat in de SF-literatuur door.
Zo kijk je in ‘A Fall of Moondust’ dus enigszins scheel tegelijkertijd de toekomst en het verleden in. Hoe wonderlijk klinkt het nu dat iemand direct na het ongeval binnen het maanvoertuig een sigaret wil opsteken – al wordt hij door de gezagvoerder (met dezelfde aandrang) alsnog daarvan weerhouden.
Culturele spanning
Het opmerkelijkst is ongetwijfeld de gedachtenwisseling tussen dezelfde gezagvoerder en een van de passagiers: een wetenschapper van Australische aboriginal-afkomst. De identiteitspolitiek, laat staan de culturele rancune, van de échte 21ste eeuw is bij Clarke nog ver weg. Zijn leefwereld is die van het universele mensdom op de vleugels van vooruitgang en techniek.
Wetenschapper’s perspectief
En dus is ook deze wetenschapper allerminst rouwig om de teloorgang van de beschaving waaruit hij voortkwam. “I’ve no romantic illusion about the simple life and the noble savage,” zo laat Clarke hem verzuchten. “In the long run, it was a good thing what the white settlers arrived.” Zoiets zou je vandaag de dag niet gemakkelijk meer gepubliceerd krijgen.
__
Ook verschenen op X / Linkedin
