Waanzin en het gebrek aan ethisch besef van dichtbij beschreven
[Recensie] David Vann vind ik een van meest interessante hedendaagse Amerikaanse schrijvers. Hij heeft een overzichtelijk oeuvre. Het vreemde is dat ik na eerste kennismaking niet meteen alles van hem ben gaan lezen, zelfs niet in huis heb gehaald. Aarde is uit 2012 en werd in hetzelfde jaar vertaald in het Nederlands door Arjaan van Nimwegen.
De verhalen van Vann spelen zich voornamelijk af op het Amerikaanse platteland en gaan over geweld, zelfmoord en verknipte familierelaties. Galen is begin twintig en woont thuis bij zijn moeder op een afgelegen plek, met om het huis een vervallen walnotenboomgaard. Zijn moeder bezoekt met hem dagelijks haar dementerende moeder die in een verzorgingshuis zit. Een zus van de moeder komt regelmatig bij hen thuis langs en neemt haar dochter mee. Dit zeventienjarige nichtje van Galen is een verwend nest. Zij brengt de wereldvreemde Galen in verwarring door hem te verleiden, dan weer plotseling af te bekken of te slaan. Deze vijf mensen zijn de enige personages in het boek. De onderling relaties zijn totaal verstoord. De zus aast op de erfenis van de dementerende moeder, maar het geld is ook nodig voor haar verzorging.
Het verhaal wordt vanuit Galen verteld. Hij verdiept zich in allerlei esoterische theorieën en ziet zichzelf als een zoveelste incarnatie. Hij gedraagt zich soms erg vreemd. Hij weigert bijvoorbeeld te eten en propt zich dan ineens helemaal vol om weer snel over te geven. Ook loopt hij ’s nachts naakt door de tuin om het huis. Hij pijnigt zichzelf op vele manieren en ontkent min of meer dat hij een lichaam heeft. De lezer wordt meegenomen in zijn nogal hysterische gedachtestroom. Zijn nichtje legt tijdens het eten een voet in zijn kruis. Zijn hoofd draait op volle toeren, hij weet niet hoe hij hierop moet reageren. Later dringt zij zich halfnaakt aan hem op.
Wanneer de vijf een uitstapje maken naar de familieboshut lopen de zaken uit te hand. Grootmoeder verdwaalt bijna, er is ruzie over het geld en de twee zussen gaan met elkaar op de vuist. Het nichtje onderneemt verdere stappen om Galen gek te maken. De vakantie wordt voortijdig afgebroken en Galen keert met zijn moeder terug naar huis. De spanning is om te snijden. De andere familieleden zullen zij voorlopig niet meer zien.
Eenmaal thuis krijgt het verhaal een beklemming waar ik niet te veel over wil zeggen. De moeder drijft Galen tot een daad met onomkeerbare gevolgen. De ideeën van Galen lijken een logica te hebben, maar worden steeds krankzinniger. Het is heel knap hoe David Vann de waanzin en het gebrek aan ethisch besef van zo dichtbij weet te beschrijven. De laatste helft van het boek is één doorlopende scène, waarvan je zou willen dat het goed afloopt, maar dat doet het nooit in de verhalen van deze grote schrijver.
—
Eerder verschenen op Uitgelezen Boeken
