De opzienbare reis van Kazimierz Nowak
Tom Ysewijn studeerde Vergelijkende Cultuurwetenschappen en heeft hiernaast ook een master in Conflict- en ontwikkelingsstudies. Hij is journalist en schrijft onder andere voor MO magazine over duurzaam leven, transitie en eerlijke handel. Wanneer hij zich voorbereidde op een fietsreis doorheen Afrika leerde hij het werk van Kazimierz Nowak kennen. Er is nog nooit een boek over Nowak verschenen, wat Tom aanzette om zijn opzienbarende werk te bundelen in Alleen door Afrika. Een fietstocht door Afrika heeft Tom Nowak uiteindelijk niet nagedaan, wel een reis doorheen Frankrijk en Spanje.
Kazimierz Nowak startte zijn tocht per fiets in 1931 en tot tweemaal toe doorkruiste hij het Afrikaanse continent. De reis duurde maar liefst vijf jaar en vier maanden. Nowak begon eraan om geld te verdienen, gezien er indertijd grote werkloosheid was in Polen en hij zijn familie moest zien te onderhouden. Hij stuurde zijn reisverslagen en bevindingen door naar zijn vrouw zodat zij deze kon laten publiceren in kranten, waarvoor ze geld ontving en om zo rond te komen in haar levensonderhoud. Na zijn terugkeer zou hij een boek schrijven over zijn avonturen, maar hij overleed door de aanslepende gevolgen van onder andere malaria die hij opdeed tijdens zijn avontuur. Maar geld was niet de enige reden van zijn trip, hij hunkerde naar het avontuur en had een enorme wanderlust. Hiernaast was hij ook een polyglot, waardoor hij makkelijk contact kon leggen met de plaatselijke bevolking. Al zijn reisverslagen samen met de vele foto’s zijn dan ook een unieke tijdsdocumenten geworden. Hij omschreef niet alleen wat hij zag, hij bekeek ook alles met kritische ogen. Zo beschreef hij de koloniale wanpraktijken gedetailleerd en had hij geen schrik om zijn mening hierover te uitten. Congo was van 1908 tot 1960 een Belgische kolonie, hij doorkruiste het land ten tijde van zijn koloniaal hoogtepunt wat ons als lezer een interessant beeld geeft. Hiernaast omschrijft hij ook de natuur, ongerepte en pure landschappen, het overleven in de woestijn, de volkeren die hij daar leert kennen, … . Zijn stijl is niet alleen oordelend, hij heeft ook een humoristisch kantje. Ik heb vooral genoten van zijn omschrijvingen van de inheemse bevolkingsgroepen, vele hadden zelfs nog nooit een fiets gezien. Hun verwondering over Nowaks stalen ros leidde soms tot hilarische momenten. Maar het maakte hem wel moeilijk deze te herstellen en onderdelen te vinden wanneer iets stuk was. Door het ruige landschap kwam het meer dan eens voor dat hij een lekke band had, remmen moest herstellen, … .
Vandaag kent niemand hem nog
Het verhaal heeft me enorm geboeid, vooral om eens op een andere manier de koloniale wandaden te leren kennen, namelijk via een ooggetuige. De bijhorende foto’s passen bij de tekst, maar het hadden er meer mogen zijn. Nowak heeft duizenden foto’s genomen, maar het boek zelf bevat er maar een tien-twintigtal.
In het begin van het boek steekt een kaart van Afrika met de route van Nowak, maar toch mistte ik aan het begin van elk hoofdstuk een klein kaartje waarop aangeduid werd over welk deel van zijn route men het had. Ik moest telkens terug bladeren naar de kaart op de eerste pagina, en dan kon ik me nog steeds moeilijk oriënteren. Yom Ysewijn geeft een korte inleiding, maar die had voor mij weinig meerwaarde, ze leek mij nogal oppervlakkig. Hier had ik toch wel wat meer achtergrond informatie verwacht over Nowak, zijn reis en de periode waarin hij leefde. Ysewijn heeft de verhalen van Nowak gebundeld en deze in verschillende hoofdstukken onderverdeeld. Bij elk hoofdstuk heeft hij een inleiding geschreven, deze gaf geen extra toelichting, maar eerder een korte samenvatting van wat er ging volgen. Je kon dus het volledige boek lezen, door enkel de korte inleidingen te lezen. Alleen door Afrika bundelt de verhalen van Nowak, hierbij zie ik Tom Ysewijn eerder als samensteller dan als auteur. Ik val dan ook wat over de cover van het boek, waarbij het beter had geweest als Kazimierz Nowak als auteur stond en Tom Ysewijn als samensteller. Nu beoordeel ik de auteur en zijn werk, wat in dit geval Tom Ysewijn is en zijn boek Alleen door Afrika. Ik had heel wat meer verwacht van Tom Ysewijn als auteur, ik had meer toelichting gewenst bij de verschillende hoofdstukken, een diepere verklaring en uitleg over Kazimierz bevindingen. Nu gaf hij enkel een korte samenvatting wat overbodig leek. Daarentegen vond ik Nowak Kaziemiezs verslag dan wel interessant met een fijne, soms kritisch en humoristische schrijfstijl.
—
Ook verschenen op Boeken-cast
