Eenzame Joodse overlevenden
Niek van der Oord schreef dit boek op verzoek van Hélène Wolf die het levensverhaal van haar ouders uitzocht. In het voorwoord vertelt zij hierover en zegt zij ook dat dit voor haar een emotioneel zwaar proces is geweest.
De woning van haar grootouders Sam en Ro de Wolf – Leezer werd in 1942 gevorderd omdat de kampcommandant van Westerbork, Gemmeker, hier kwam wonen. Later ging hij dichter bij het kamp wonen en daarbij nam hij de hele inventaris van de famlie Wolf mee. De ouders van Hélène Wolf overleefden ieder als enige van hun familie de oorlog.
Binnen dit familieverhaal komen de grotere lijnen van de oorlog ook naar voren zoals de Kristallnacht en de komst van Joodse vluchtelingen in ons land. Het was de reden dat kamp Westerbork werd gebouwd als opvangplek. De anti-joodse maatregelen worden kort na de Duitse bezetting merkbaar en hebben ook negatieve invloed op het bedrijf. Er is sprake van groeiende spanning en Joden ondervinden ook in toenemende mate bedreigingen en fysiek geweld. Opmerkelijk is wat er wordt verteld over het spelletje ‘ouwe Jeude’ dat kinderen op de lagere school destijds speelden, het lijkt misschien onschuldig maar het is tegelijk wel een uiting van de wijze waarop men toen tegen Joden aankeek.
Brieven en familiefoto’s
De moeder en de eerste man van Hélène vluchten naar Frankrijk, het deel achter de demarcatielijn dat niet door de Duitsers is bezet. Hetgeen zij daar meemaken, wordt in het boek ook verteld.
Andere familie komt in kamp Westerbork terecht: ‘zo’n massale ellende kan ik niet verwerken’ zoals een bevriende huisarts, die daar in het ziekenhuis werkt, schrijft.
In het boek zijn vrij veel brieven en delen daaruit opgenomen. Ze geven het verhaal een menselijk gezicht en maken dat de personen zo wat meer tot leven komen.
Het bijzondere aan Alleen uit de oorlog zijn de vele zwart/wit foto’s. Hoewel ze vrij klein van afmetingen zijn en niet in foto-kwaliteit zijn afgedrukt, doet dat aan de waarde ervan niets af. Ze geven een persoonlijke inhoud aan het verhaal dat nogal feitelijk en gedetailleerd wordt verteld en daardoor wat ‘droog’ overkomt. De vele gebeurtenissen worden vrij zakelijk beschreven waardoor het verhaal de menselijke inslag mist. Het is dan ook niet zo onderhoudend om te lezen.
Indrukwekkend is de ontmoeting tussen Anke Winter, kleindochter van Gemmeker, en Eva Weijl die in het kamp verbleef.
Niek van der Oord was journalist bij Mediahuis en hij is voorzitter van de Stichting Joodse Werkkampen. Hij schreef eerder het boek Jodenkampen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
