Catastrofes in Nederland
Berthold Gersons is trauma- en rampenexpert en adviseur bij nationale rampen. In dit boek beschrijft hij een aantal recente rampen die ons land hebben getroffen en maakt hij duidelijk dat de psychische ontregeling bij mensen een “normale reactie op een abnormale gebeurtenis” is. In globale beschrijvingen komen trauma en PTSS ter sprake. Kenmerkend voor een grote ramp is dat het gevoel van veiligheid bij mensen wordt ondermijnd.
Bijlmerramp
Iedere ramp wordt in de ondertitel van het desbetreffende hoofdstuk kort getypeerd en daarin komt de essentie van wat Berthold Gersons erover wil zeggen alvast naar voren.
Zo was zijn boodschap bij de Bijlmerramp – het neerstortende vliegtuig van El Al – om aandacht te vragen voor de psychische gevolgen bij de slachtoffers. Een belangenorganisatie van getroffenen is van cruciaal belang, zo ontdekte men bij deze gebeurtenis.
Bij deze ramp speelde het – gebrek aan – vertrouwen een belangrijke rol omdat niet onomstotelijk duidelijk werd wat de lading van het vliegtuig was en welke gevolgen deze lading zou kunnen hebben op mensen in het rampgebied. Journalist Vincent Dekker schreef het boek Going down, going down… over deze ramp en daarin valt op hoeveel mysteries er rond deze ramp zijn gebleven.
Onderzoeksraad voor de Veiligheid
De vliegramp bij Faro vond kort na de Bijlmerramp plaats en was daarom een “ramp in de schaduw”. Mede omdat deze zich niet in Nederland afspeelde, had het bij lange na niet de media-aandacht die de Bijlmerramp kreeg. Belangrijk is wel dat naar aanleiding van de Faro-ramp de Onderzoeksraad voor de Veiligheid werd opgericht. Ook werd de Beknopte Eclectische Psychotherapie ontwikkeld.
De lessen van Faro konden bij de vuurwerk-ramp in Enschede worden toegepast. Hier vond al vrij gauw een gezondheidsonderzoek plaats. Opvallend is wel dat de schuldvraag hier wordt ontweken en dat veel mensen ‘ermee wegkomen’.
Later was er bij de jaarwisseling van 2000 de cafébrand in Volendam, waar de kerstversiering bij het aansteken van een sterretje in brand vloog. Hier kwamen veertien jongeren om en meer dan tweehonderd mensen raakten ernstig gewond.
In 2014 werd de MH 17 boven Oekraïne neergeschoten. Dit was “een ramp van heel Nederland” en “met alle opgedane kennis over vorige rampen leek het draaiboek voor opvang, voorlichting, lotgenotensteun, behandeling en onderzoek bij de MH17-ramp compleet te zijn en vanzelfsprekend gevolgd te worden”(p. 129).
Tot slot is er de corona pandemie die van heel andere aard is en daarom een “wereldwijde crisis” en een “collectieve dreiging” wordt genoemd.
Les
Wat is de belangrijkste les uit al deze gebeurtenissen? Wie de actualiteiten- en praatprogramma’s destijds heeft gevolgd, kan het antwoord wel ongeveer vermoeden. We doen na een ramp wat ons hart ons menselijkerwijs ingeeft: we zoeken naar verbondenheid, zoeken elkaar op en houden de nader vast en delen samen emoties.
Misschien valt het buiten het bestek van dit boek maar ik had ook wel iets willen lezen over de aandacht voor mensen na de Tweede Wereldoorlog en de Watersnoodramp in 1953.
Berthold Gersons is emeritus hoogleraar psychiatrie van het UMC in Amsterdam en was verbonden aan het ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
