Hoe slechte huwelijken en ontrouw tot tragedies leiden
[Recensie] Auteur Lev Nikolajevitsj Tolstoj [1828-1910] was een opmerkelijk mens. Adellijk, afstammeling van Prins Rurik die de Russische Staat had gesticht, zeer vermogend, maar deed daar afstand van, oprichter van scholen en gaarkeukens, filosoof, en uiteraard een groot schrijver. Een helder geschreven en uitgebreide biografie vindt u hier: Lev Tolstoj – Wikipedia
Nieuwe editie
De ongedwongen schrijfstijl van Lev Tolstoj is geheel anders dan die van Fjodor Dostojewski. Geen lange monologen, geen ingewikkelde tekstopbouw of vele bijzinnen. De schrijfstijl van Tolstoj geeft de rust en ontspanning die bij een goed boek horen. Het bijzondere van dit boek is het gemak en de detaillering waarmee de auteur zowel het leven en huiselijk decor van de adelstand beschrijft, als ook het leven van de agrarische gemeenschap, de innerlijke worstelingen van zowel mannen als vrouwen levendig weet te treffen, de emoties en verwarring weergeeft in medische situaties, de schrik en totale onbeholpenheid van een aanstaande pappa die bij de eerste bevalling geheel niet weet wat hij moet doen, plechtigheden in een Orthodoxe kerk, en zelfs geheel soepel over kan gaan van verdrietige naar zielsgelukkige momenten. Lev Tolstoj is van alle markten thuis, en laat dat zien in een soepel lopend verhaal van richting de duizend bladzijden. De nieuwe editie iot 2022 van het boek Anna Karenina is verkrijgbaar als ouderwets boek en als e-boek. Vier jaar voorafgaand aan deze heruitgave van vertaler Wils Huisman, verscheen een modernere vertaling door Hans Boland (17 juli 2018). In 2012 en in 2018 lagen er nog twee andere vertalingen in de winkels. Ik kan u niet vertellen of de behoefte om daarna terug te keren naar vertaler Wils Huisman (mei 2022) – waarvan u de recensie nu leest, ontstond bij de uitgever of door vraag vanuit ‘de markt’, maar de heruitgave van Wils Huisman lag vanaf de meimaand van 2022 in de winkels. Dit moet haast wel een heruitgave zijn van haar vertaling uit 1965, mogelijk bijgewerkt, maar de bewerker uit 2022 wordt niet genoemd. Overigens staat er op het internet een vergelijk van Just Houben tussen de vertalingen van Wils Huisman en Hans Boland. De laatste komt er daarbij niet al te best vanaf: Boland kan me de bout hachelen – Just Read Hans Boland zou intussen hard werken aan een nog nieuwere vertaling. De vraag is waar het evenwicht, òf de voorkeur van de Tolstoj lezers ligt. Niet iedereen houdt van modern, maar ook niet iedereen houdt van vroegere tijden. U weet nu dat er iets te kiezen valt.
Ik geef u in enkele alinea’s de essentie van het boek:
Broer en zus
Broer Stepan en zus Anna zijn beide ontrouw in hun huwelijk. Stepan Arkadjewitsj Oblonski doet het omdat hij geen lichamelijke liefde meer voelt voor zijn vrouw Dolly, plus omdat de nieuwe liberale maatschappelijke opvattingen hem die ruimte geven zonder dat hij zich schuldig hoeft te voelen. Eigenlijk heeft hij er alleen maar spijt van dat het bedrog is ontdekt. Anna Karenina Arkadjewna valt voor de charmes van vleugeladjudant Wronski omdat haar eigen echtgenoot zich totaal niet interesseert voor haar gevoelsleven. Die vindt dat de gevoelens van zijn vrouw alleen haar zelf aan gaan. Broer Stepan heeft niet de minste schuldgevoelens over zijn bedrog tegenover Dolly, maar zus Anna voelt zich vreselijk schuldig over haar bedrog tegenover haar man Alexej.
Konstantin Lewin, Kitty en adjudant Wronski
Dolly, de bedrogen vrouw van Stepan heeft twee jongere zussen. De middelste, Natalie, die maar heel kort wordt genoemd, en de jongste die in het boek beurtelings Kitty, Katja en Katherina wordt genoemd. De eerste echte kalverliefde van Katja is jegens adjudant Wronski, maar die legt het aan met de getrouwde Anna Karenina. De zwager van Dolly is een halfbroer van Stepan: Konstantin Lewin. Deze Konstantin draagt een grote liefde voor Katja, maar zij leven in andere sociale kringen. Katja hoort thuis in de high society van St Petersburg, terwijl Konstantin een boer en een jager is, een buitenmens zonder “salonmaniertjes”. Omwille van Wronski had Katja Konstantin afgewezen, maar na de keuze van Wronski voor Anna Karenina, stort Katja in en beseft ze dat ze de verkeerde keuze gemaakt heeft.
Stroomversnelling
Halverwege het boek ontstaat er een intensere dynamiek en het boek geraakt in een stroomversnelling, maar het blijft een echte roman. Enkele hoofdpersonen dragen het verhaal, en de wederzijdse familie en beste vrienden zijn de bijfiguren. Anna Karenina komt in zwaar weer na een buitenechtelijke zwangerschap. Ze verlaat haar echtgenoot en enige zoon voor haar minnaar Wronski. Het gemis van haar zoon plus de afwijzing door de high society zijn een tol die veel van haar vergt.
De auteur plaatst daar het koppel Katja en Konstantin tegenover. Deze twee komen bij elkaar en leren met de nieuwigheid van hun relatie – en hun verschillende achtergrond – om te gaan.
Interessante ruis
Alles wat er om hen heen gebeurt is interessante ruis omdat het een inkijk geeft in de politieke en culturele omgeving die de auteur voor zijn verhaal schetst. Verkiezingen met kandidaten en tegenkandidaten, geldkwesties, invloed van Vorstenhuizen, machthebbers en hoge ambtenaren, al moet de lezer er ook rekening mee houden dat het boek wel een fictie blijft.
De afwikkeling
Naarmate het boek ten einde loopt ziet de lezer hoe Anna Karenina uitwendig de vrolijke minnares is, maar ’s avonds afhankelijk is van morfine om de spoken van haar verleden tot zwijgen te brengen. Ze is niet eerlijk tegen Wronski, zoekt regelmatig een woordenstrijd met hem en houdt dingen geheim voor hem. Nervositeit, jaloersheid en angst steken de kop op. Een noodlottig recept dat haar zelf en haar directe omgeving ontwricht.
De laatste bladzijden van het boek zijn voor Konstantin Lewin, die steeds worstelt met waar hij in zou moeten geloven terwijl het leven te kort is om boven alle beproeving uit te stijgen. Een eenvoudige boer zegt hem wat geen geleerde en geen literatuur hem kon leren.
Het Slavische vraagstuk
Dames en heren, wat dit oude boek van Lev Tolstoj in onze dagen opnieuw actueel maakt naast de nieuwe vertaling door Wils Huisman, is het Slavische vraagstuk dat een deelthema is in het boek, en dat zich momenteel opnieuw afspeelt op het Oekraïense grondgebied. Rusland heeft sinds de Middeleeuwen steeds geageerd tegen Westerse invloeden in gebieden die zij tot de Slavische cultuur rekent. Een cyclus die iedere paar eeuwen terugkeerde.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
