Een visuele reis door de hersenen
[Recensie] Dit grote boek is niet alleen imponerend qua omvang, maar ook qua inhoud. Onderzoeker en universitair docent Lara Wierenga heeft samen met grafisch ontwerper Dirma Jansen nauw samengewerkt om ons brein inzichtelijker te maken, antwoorden op prangende vragen te vinden en de hersenontwikkeling in beeld te brengen. Waar Wierenga gespecialiseerd is in de hersenontwikkeling bij kinderen en adolescenten, is de specialisatie van Janse het maken van infographics en wetenschappelijke visualisaties. Een zogenaamde must have combinatie om op een toegankelijke manier meer te gaan begrijpen van ons eigen brein.
Hoe werkt het?
Waarom krijg je een black-out tijdens een toets, waarom leren kinderen makkelijker een nieuwe taal dan volwassenen, wanneer zijn de meeste mensen jarig, maar ook: waarom smaakt die heerlijke vakantiewijn thuis minder lekker? Met de antwoorden op deze (en nog veel meer!) vragen kun je je eigen brein, jezelf dus, beter leren begrijpen. Maar ook die ander. En de hersenontwikkeling van (je) kinderen.
Datavisualisatie is hier een kernwoord. Dit brengt kunst en wetenschap samen. In hun voorwoord leggen ze uit dat deze disciplines veel gedeelde kenmerken hebben, zoals nieuwsgierigheid, verwondering, creativiteit, originaliteit en uitmuntendheid. Door hun vakgebieden te verbinden is een waardevolle dynamiek ontstaan die uiteindelijk tot dit boek heeft geleid. De visualisaties en de teksten versterken elkaar continue.
Foetus
Het boek kent vijf hoofdstukken. Per hoofdstuk wordt eerst verteld wat die onderwerpen zijn en wat je ervan kunt leren. Dit maakt het ook eenvoudig om bijvoorbeeld iets op te zoeken wat je nú wilt weten. Het boek hoeft niet persé van cover tot cover gelezen te worden, hoewel er natuurlijk wel een logische opbouw in zit.
In het eerste hoofdstuk leer je hoe het brein met je lijf communiceert, neem je een duik in de geschiedenis van de breinwetenschap en maak je kennis met alle onderdelen van het brein.
Het tweede hoofdstuk volgt ons hersenontwikkeling van foetus via kind en puber naar het verouderende brein.
De spanning stijgt in het derde hoofdstuk: wat zijn de eventuele (!) verschillen tussen het mannen- en vrouwenbrein. Wat is aangeleerd, wat is aangeboren?
Hebben knappe koppen ook buitengewone breinen? Dat is de hamvraag van hoofdstuk vier: wat is intelligentie eigenlijk, waarom is de een muzikaler dan de ander en hoe brengt je brein creativiteit voort?
Al deze vragen heeft Wierenga zichzelf gesteld en er antwoorden op gezocht. Daarmee heeft ze zelf ook het laatste hoofdstuk gepraktiseerd, waarin ze vertelt hoe je brein onthoudt en bijleert, waarom je van slapen slimmer wordt en wat de invloed van digitalisering is op het zich ontwikkelende brein.
Samenwerking: hoe dan?
Het is een wonder en een bewijs van goede samenwerking hoe de onderwerpen visueel in beeld zijn gebracht. Want hoe duid je een neurowetenschappelijk onderwerp, bijvoorbeeld ‘De organisatie van het brein’, als illustrator. Hoeveel kennis, kunde, communicatie en overdracht heeft hierbij gespeeld? Dit moet ook invloed hebben gehad op het taalgebruik. Het is van het grootste belang om een boek als dit voor ‘iedereen’ begrijpelijk te maken. Natuurlijk ontkomt Wierenga niet aan wetenschappelijke termen, maar de leesbaarheid is heel goed. En dat zal ook Janse in hoge mate geholpen hebben. Bedenk eens hoe de Dopaminemachine, de infographic van het beloningssysteem in je bovenkamer, tot stand gekomen moet zijn! Zoek ‘m op, verbaas en verwonder je. Heel lang.
Deze Atlas van ons brein is een boek om vaak te raadplegen, veel in te lezen en heel veel in te kijken. In je eentje of samen. Je vindt altijd antwoorden, zelfs op vragen die je jezelf misschien nog niet eens had gesteld!
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
