Tweede Wereldoorlog in Oekraïne
Afgezien van Operatie Barbarossa en dan met name de Slag om Stalingrad weten wij denk ik niet zo veel van de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor de bevolking in Oosteuropese landen.
Dit boek Babi Jar heeft als uitgangspunt de massamoord in de vallei Babi Jar in Oekraïne waar 29 en 30 september 1941 maar liefst 33.771 Joden en dan met name kinderen, vrouwen en bejaarden, zijn doodgeschoten. “Woede is de motor van dit boek” (p. 14) en het is goed dat de auteur die toen een jongen was dit en nog veel meer heeft opgeschreven en zo een indringend beeld schetst van de Duitse terreur in Oekraïne.
Dit boek werd in 1966 in gecensureerde vorm in de Sovjet-Unie uitgegeven. Hoe dat werkt, kan de lezer mooi zien want deze woorden en soms volledige passages zijn vet gedrukt.
Waarheid
Met nadruk brengt de toen nog jonge auteur naar voren dat hij waargebeurde feiten optekent in zijn boek. Daarom is de eerste zin een statement: “alles in dit boek is waar”. 9789403120027
Wie het vervolg leest, kan regelmatig z’n ogen bijna niet geloven, zó verschrikkelijk en mensonterend zijn de gebeurtenissen.
Het boek is bedoeld als “een document in de vorm van een roman” en beschrijft op plastische wijze wat er zich in de jaren van de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld.
Gedetailleerd en uitvoerig doet dit boek verslag van de komst van de Duitsers en hoe de soldaten van de Sovjet-Unie daar op reageren door het centrum van Kiev, met door de Duitsers bezette gebouwen en geplunderde goederen, op te blazen.
Deprimerend
De sfeer van het boek is eerlijk maar daardoor ook wel deprimerend in zijn beschrijving van de angst en onzekerheid van mensen, de absurde willekeur en totale niets ontziende terreur die op iedere pagina indringend naar voren komen. Duitse verordeningen worden met dreigende executies opgelegd en er zijn twee hoofdstukken met tal van “authentieke documenten”: Duitse berichten en verordeningen met keiharde gevolgen voor mensen.
Leven wordt ondermijnd
De gevolgen van de oorlog voor de Oekraïense bevolking zijn hard en duidelijk: gebrek aan voedsel en brandstof, boekverbranding, kampen met gevangenen waar velen om het leven komen of worden vermoord.
Er is sprake van totale wanhoop want “alles is één groot Babi Jar” (p. 191). Het boek beschrijft op krachtige wijze wat er gebeurt wanneer een land onder de voet wordt gelopen maar ook de relativiteit van ideologieën: de belofte van de communistische heilsstaat moet nu plaats maken voor die het nationaal-socialisme. “Machteloze bitterheid” is het gevolg en zo schrijft Anatoli Koeznetsov met hoofdletters (dat doet hij vaker als iets hem hoog zit): “Voortaan en tot het eind van mijn leven haat ik jullie … ik zal creperen vol minachting voor jullie, het weerzinwekkendste wat er op aarde bestaat” (p. 208). Aangrijpend is ook de harde eindstrijd tussen het Russische en Duitse leger waar de bevolking tussenin zit. “De beschaving is in gevaar” (p. 246) staat er dan ook in hoofdletters aan het eind van een hoofdstuk.
Anatoli Koeznetsov was een Russisch-Oekraïens schrijver die leefde van 1929 tot 1979. Hij vluchtte in 1969 naar het westen en wist het boek op een 35 mm film mee te smokkelen. De volledige versie werd in 1970 voor het eerst in het Engels uitgegeven.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
