De reis die levens verandert
Denk aan een niet onaantrekkelijke man van dertig jaar met een jongensachtige lach. Depriveer hem van alle ambitie en doelen in zijn leven en zie daar: Max Vermeer. Ondanks zijn ideale baan als reisgidsmedewerker bij ‘À la Carte’ is en blijft Max een lanterfanter die liever vanuit zijn hotel met internetverbinding het Alhambra ‘bekijkt’ dan die te bezoeken.
In Beste reiziger neemt Max de lezer mee op doorreis in Ierland. Ierland blijkt gaandeweg echter ook een belangrijk deel van het verhaal van Max’ eigen leven weer te geven. Zijn reis begint in Amsterdam waar hij collega Linda ophaalt en een lift geeft naar Wales. In eerste instantie lijkt Linda net zo gewoon te zijn als alle andere vrouwen , maar dat verandert tijdens de lange autorit naar Wales. Max en Linda komen in een file terecht die ontstaan is door kijkers naar de andere rijbaan waar een dodelijk ongeluk heeft plaatsgevonden. Deze confrontatie met de meer donkere kant van de menselijke natuur maakt dat Max en Linda nader tot elkaar komen en de nacht samen doorbrengen in Swansea. De reis voert Max verder en hij merkt dat hij niet meer dezelfde is, Linda heeft hem veranderd. Het is de liefde die hem opnieuw leven heeft ingeblazen en maakt dat zijn omgeving voor het eerst echt tot hem doordringt. Max doet op deze reis door Ierland zowaar moeite om een toeristische trekpleister te bezoeken en geniet van het uitzicht omdat hij weet hoe mooi Linda het zou vinden.
Niet alleen de liefde speelt een grote rol in de reis van Max, maar ook een verbroken vriendschap is verweven met zijn reis. De vroegere beste vriend van Max, Erik, is alles wat Max niet is: een man met idealen die alles in het werk stelt om die werkelijkheid te zien worden. Een man die ervoor kiest om misstanden aan de kaak te stellen, zelfs als dat zijn eigen leven in gevaar brengt. Max daarentegen is liever lui dan moe en gaat echte keuzes in zijn leven uit de weg. Het meeste overkomt hem eenvoudigweg, zoals de baan van reisgidsmedewerker die hem in de schoot werd geworpen. De tegenstellingen tussen beide komen vooral naar voren in de vorm van flashbacks uit het verleden waarin Max en Erik nog bevriend waren en op reis gingen naar Mexico. Hierdoor ontstaat een bepaalde spanning tussen de twee personages en dit maakt het verhaal sterker. Het scherpe contrast tussen de ietwat oppervlakkige Max en zijn bezielde vroegere vriend maakt dat het personage van Max meer omlijnd wordt. De persoon van Max wordt als het ware gedefinieerd door wat hij niet is, namelijk alles wat Erik is en waar hij voor staat. Helaas blijft het personage van Max gemaakt aanvoelen. Zijn persoonlijkheid is als een mooie constructie die gevormd wordt door het ‘ontwijken van’ – in plaats van het ‘kiezen voor’.
Toch laat Beste reiziger een bijzondere zoektocht zien van Max naar zichzelf en de zin van het leven. De vragen waarlangs die hem voert zijn universeel. Ook de vorm van een reis waarin de zoektocht van Max is gegoten is niet voor niets. Elk jaar weer besluiten grote getalen jonge mensen na hun eindexamen een grote reis te maken om erachter te komen wie zij zijn en wat zij willen. De reis naar andere landen, andere culturen – ‘het onbekende’ -, kan helpen bij het bepalen van het bekende, van wie wij zijn en waar wij voor staan. De symboliek van de reis die Max door Ierland maakt is dan ook mooi gekozen en goed uitgewerkt. Ook het doel van de meeste van zulke reizen, het geluk vinden, is een belangrijk thema. Het verhaal geeft goed de ongrijpbaarheid en vluchtigheid daarvan weer; het moment van geluk kan zo voorbij zijn omdat het van zoveel factoren – en soms van andere mensen – afhankelijk is.
De symboliek van de reis is dan ook geslaagd, maar de toon van het verhaal doet af en toe haast bevreemdend aan. Dit komt voornamelijk doordat de lezer in de directe jij-vorm als reiziger wordt aangesproken en wordt versterkt door de kritiek die de hoofdpersoon steeds op zichzelf levert. De schrijfstijl is dan ook even wennen maar zorgt tevens voor een betrokkenheid waarin je echt wordt meegenomen op Max’ reis:
‘Stel je voor: ik had nu midden in de rimboe kunnen zitten. … Ik had maar “ja” tegen Irian Jaya hoeven zeggen en ik had je in geuren en kleuren kunnen beschrijven hoe het voelt om zo’n dikke witte larf tussen je tong en je verhemelte te pletten. Maar ik koos voor Ierland. Lekker westers, lekker makkelijk. Ik kan me voorstellen dat je teleurgesteld in me bent. Avontuurlijkheid staat immers hoog in het vaandel van een à-la-carter.’
Beste reiziger is alweer het vierde boek van de schrijver Philibert Schogt. Schogt, geboren in 1960 te Amsterdam, schreef eerder de romans De wilde getallen (1998) Daalder (2002) en De vrouw van de filosoof (2005). Waar in De wilde getallen de hoofdpersoon Isaac obsessief bezig is met zijn wiskundige berekening, in Daalder de hoofdpersoon Joop gestuurd wordt door zijn smaakzintuig en zijn devotie voor chocola en in De vrouw van de filosoof de hoofdpersoon zelf het onderwerp is van een obsessief persoon, wordt ook Max in Beste reiziger meegesleurd in zijn obsessie voor Linda. Net zoals Isaac in De wilde getallen erachter komt dat zijn wereldveranderende berekening toch niet klopt, wordt ook Max in Beste reiziger ingehaald door de harde werkelijkheid; Linda heeft immers een vaste vriend en wie zegt dat zij voor Max zal kiezen?
Wie gecharmeerd is van heldere, rechttoe rechtaan verhalen, kan de nieuwe Schogt wellicht beter links laten liggen. Het verhaal leidt je niet bij de hand over gebaande paden, maar stippelt een grillige route uit . De reis die Schogt aanbiedt langs Ierse dorpjes en overpeinzingen, is dan ook zeker een aanrader voor de avontuurlijke reiziger.
