Hoe democratisch is de Europese politiek?
“Boeken over Europa verkopen niet.” Zo begint Christoph Schmidt, voormalig Trouw-correspondent in Brussel, het Dankwoord van zijn boek Dé EU bestaat niet, dat nu in weerwil van alle pessimisme toch in de boekhandel ligt. Terecht. Want Schmidt verliest zich niet in abstracte beschouwingen over hoe de EU in elkaar zit. Hij laat zien hoe dat verbazingwekkende orgaan feitelijk werkt. Aan de hand van een twaalftal hete hangijzers en politieke crises die hij zelf meemaakte, steeds met als leidraad de vraag: Hoe democratisch is de Europese politiek eigenlijk?
De complexiteit van democratie in Europa
Dat is een moeilijke kwestie, want hoe definieer je ‘democratie’? Als een stelsel waarin het volk periodiek zijn eigen bestuurders aanwijst, of een waarin elke wet door datzelfde volk bekrachtigd moet worden? Bestaat democratie in representatieve vertegenwoordiging (en representatief waavoor dan?), in transparantie van bestuur, in gevoeligheid voor de stemmingen onder het ‘demos’, als fair play in het politieke proces? Staat democratie te allen tijde voor haar principes of kan ze zich tegenover onvermijdelijkheden inschikkelijk tonen?
Bij Schmidt spelen al die betekenissen een rol, afhankelijk van de kwesties die hij bespreekt. De vluchtelingencrisis, het landbouwbeleid, de zomertijddiscussie, Brexit of de eurocrisis: ze zijn steeds weer uniek en dus verschijnt ook de vraag naar het democratisch gehalte van de EU steeds weer onder een ander licht.
De verhalende benadering van politiek
Lang niet alleen dat van het ‘tekort’ dat eurosceptici in de mond bestorven ligt. Soms wil de EU ook té democratisch zijn, stelt Schmidt vast. Een eenduidige conclusie trekt hij niet. Liever vertelt hij verhalen, die vaak vermakelijk en soms ronduit spannend zijn. Wel sneuvelt er in Dé EU bestaat niet menige mythe. Zoal die van de ‘ongekozen eurocraten’ die het Europese volk van alles en nog wat ‘door de strot duwen’.
Niet alleen EU-haters zien ‘Brussel’ vaak als een soort buitenaardse ruimteschip dat dreigend boven Europa hangt; ook politici stellen het nogal eens op die manier voor. Hoe gewoontjes dat orgaan is en hoe alledaags het er daarin meestal toegaat blijkt steeds weer uit de verhalen die Schmidt vertelt. Nee, niet alles is in Brussel koek en ei. Het blijft mensenwerk, geploeter en gedoe – maar met dit boek leer je er een hoop van begrijpen.
—
Ook verschenen op X / Linkedin
