Contact maken met religieuze zoekers
[Recensie] De kerk heeft de tijd niet mee en dat is nog voorzichtig uitgedrukt. Al vele jaren verliest de Protestantse Kerk in Nederland meer dan 50.000 leden per jaar en zij telt nu minder dan 2 miljoen leden. Alom hoor ik dat de coronacrisis het kerkbezoek geen goed heeft gedaan. Vooral de middengroep en mensen met opgroeiende kinderen zijn de min of meer regelmatige gang naar de kerk kwijt geraakt. Met de livestream worden momenteel wel veel mensen bereikt die anders niet of weinig naar de kerk zouden gaan maar dit medium komt de fysieke kerkgang toch niet ten goede.
De Protestantse Kerk berust echter niet in dit feit. Een aantal jaren geleden heeft de leiding van de kerk – synode – de zogenaamde pioniersplek gelanceerd. Het is een nieuwe vorm van kerk zijn waarin een plaatselijke kerk mensen hoopt te bereiken die weinig of geen kerkelijke binding – meer – hebben. Landelijk zijn er momenteel meer dan honderd van dergelijke lokale initiatieven die – volgens de website van de Protestantse Kerk – drie uitgangspunten kennen:
- Afstemming op de context (door te luisteren naar wat er speelt)
- Werken vanuit gedeeld geloof (om te beginnen binnen het pioniersteam)
- Duurzame gemeenschapsvorming (gericht op de langere termijn)
Deze pioniersplekken kunnen zeer verschillend van karakter zijn, afhankelijk van lokale ideeën die er in een bepaalde plaats leven: in een café verhalen uit de bijbel bespreken; een winkel om kleding te ruilen; ouders die samen met hun kinderen zingen en knutselen; een klooster nieuwe stijl; een netwerk van jongeren.
In al die verscheidenheid gaat het om dit verlangen: een netwerk of gemeenschap vormen waar mensen kunnen ontdekken dat God liefde is en nabij wil zijn. Zonder mensen iets op te dringen hopen de werkers en vrijwilligers van een pioniersplek dat mensen hier de waarde van het christelijk geloof ontdekken. Een bekende pioniersplek is Neakleaster in Friesland (nieuw klooster) waar meditatieve samenkomsten worden gehouden naast een wekelijkse wandeling waarbij men onderling in gesprek gaat.
Pionieren slaat dus nieuwe wegen in die nadrukkelijk buiten de kerkmuren liggen, zoekt naar eigentijdse vormen om zoekende mensen te bereiken en bij elkaar te brengen. Pionieren leeft van de religieuze ruimte: een ándere visie op kerk zijn, een ándere benadering van mensen, een ándere wijze waarop geloven wordt beleefd.
Ruimzinnig pionieren
Wat betekent dan ‘ruimzinnig pionieren’ in deze bundel? Kort gezegd is het pionieren vanuit de vrijzinnige stroming binnen de Protestantse Kerk. “Ruimzinnige pioniers hebben engtevrees. Zij vrezen een godsbeeld, een mensbeeld en een wereldbeeld waarin slechts een beperkte set van ervaringen en verwoordingen als norm geldt en toegestaan wordt” (p.8).
Is ‘gewoon’ pionieren al grensverleggend, ruimzinnig pionieren reikt nóg krachtiger over traditionele grenzen heen. In dit boek De inspiratie van ruimzinnig pionieren wordt deze pioniersbeweging vooral theologisch verkend. Dat vergt van de gemiddelde lezer wel de nodige vaardigheid want de bijdragen van de diverse auteurs zijn nogal theoretisch en beschouwend van aard. Dat maakt deze bundel voor predikanten en kerkelijk werkers wel waardevol om over pionieren vanuit de vrijzinnige traditie na te denken maar het is geen ‘receptenbundel’ om concrete inspiratie uit op te doen.
Balans tussen omlijnd geloven en hedendaags mens zijn
Het gaat in De inspiratie van ruimzinnig pionieren voortdurend om de balans tussen traditie en onze tijd, tussen de bijbel van toen en mensen van nu. Zoals iemand het uitdrukt: geen verstening van het geloof – traditionalisme – maar ook geen verwatering van het geloof – als reactie daarop, waarin er geen identiteit overblijft. Het is steeds een zoeken naar transcendente ervaringen zonder leerstellige waarheden. Ruimzinnig pionieren leeft vanuit een open houding naar mensen en wil graag leren van wat mensen vanuit hun levenservaringen inbrengen. Het is “eigentijds, theologisch en ethisch ruimdenkend, niet-dogmatisch, wikkend en wegend in het geloof” (p. 179 – 180).
Wie bereid is om stevig na te denken over de zin en inhoud van ruimzinnig pionieren kan in deze bundel de nodige inspiratie binden die vervolgens vraagt om een praktische vertaling naar de praktijk. Een vervolgbundel met een presentatie van pioniersplekken zou dan ook mooi zijn.
Mechteld Jansen was rector van de Protestantse Theologische Universiteit van 2014 tot 2021 en is hoogleraar missiologie aan deze instelling. Berthe van Soest was ziekenhuispastor en universitair onderzoeker en heeft momenteel een pastorale praktijk waarin zij mensen met tarot-consulten begeleidt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
