Een mustread en een eerbetoon aan alle gevangenen
[Recensie] Menigeen die me al goed kent weten dat ik alles verslind wat te maken heeft met de Holocaust; een thema dat me nauw aan het hart ligt. Ik was dan ook heel blij toen ik de mogelijkheid kreeg om dit boek te recenseren. Dit keer wordt het verhaal verteld vanuit de ogen van een jongen die op dertienjarige leeftijd in het hellegat van Auschwitz terecht kwam.
Thomas ziet het levenslicht in de herfst van 1929 en had een heel vrolijke jeugd. Daar kwam verandering in toen Hitler aan de macht kwam in 1933. Gedenk ook de Kristallnacht; de wereld van het gezin Geve zou dan drastisch veranderen. In de zomer van 1939 vertrekt Thomas zijn vader naar Engeland, hij was arts van beroep. Thomas en zijn moeder zouden hem snel achterna reizen, tenminste dat was de bedoeling, maar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak konden ze Berlijn niet meer verlaten.
Er verandert van alles voor de Joden en in februari 1943 luidt het begin in van de totale liquidatie van de overgebleven Joodse gemeenschappen. Thomas en zijn moeder vertrekken met transport 39 richting het Oosten. Dit zou een van de laatste transporten zijn uit Berlijn. Als dertienjarige jongen komt hij met zijn moeder aan in Brezinka-Birkenau op 29 juni 1943. Daar op het perron wordt hij onmiddellijk van zijn moeder gescheiden. Voor Thomas was dit een plek die overweldigend groot was en hij kon het nauwelijks bevatten. Dan begint het bekende ritueel van douchen, ontluizen en laten tatoeëren. Thomas krijgt het nummer 127003 toegewezen. Vanaf dan is hij in de ogen van de nazi’s geen jongen meer maar een onmens, zelfs op deze jonge leeftijd. Het wordt hem ook meteen duidelijk dat dit een kamp was waar hard moest gewerkt worden en waar gehoorzaamheid een van de heiligste wetten was; niet gehoorzamen betekende de dood.
“We wachten en wachten. Gruwelijke en nauwelijks voorstelbare gedachten kregen me in hun greep. Wat als de geruchten waar waren? Was er niet iets over gas gezegd?”
Algauw wordt het Thomas duidelijk in wat voor een nachtmerrie hij is beland. Thomas’ vage maar wanhopige vertrouwen in de beschaving ligt direct aan diggelen. Hij kon zich niet voorstellen dat er mensen waren die verantwoordelijk waren voor zo’n misdaad! Hij wordt aangenomen in de metselaar-school maar ook daar gelden er strenge regels. Het is hard zwoegen en het eten dat ze krijgen is heel slecht en vooral heel weinig. Hier en daar sluit hij vriendschappen maar is hij ook heel voorzichtig met wie hij omgaat; wie wel of niet te vertrouwen is. Alsof dat nog niet erg genoeg is, gluurt er nog een vijand om de hoek: de strenge winters in Auschwitz zijn ook wreed voor hen en nog maar te zwijgen van ondervoeding.
Na zijn opleiding op de metselaar-school wordt hij in een andere werkgroep ingedeeld die ongeveer uit vierhonderd mannen bestaat. Hij probeert er gewoon het beste van te maken en heeft veel wijsheid die hem goed van pas komt. Vrienden komen en gaan maar Thomas is heel wijs en weet wat de wetten van het kamp zijn; doch voelt hij zich erg eenzaam. De uitputting is nabij na al die maanden in het kamp te hebben vertoefd. De SS’ers krijgen ook niet genoeg van hun barbaarse spelletjes en hun gruwelijkheden die ze op de gevangenen botvieren. Hoeveel langer kan hij de strijd tegen de oneerlijke omstandigheden nog volhouden? Het lijkt hem enorm twijfelachtig dat hij dit gaat overleven.
In januari 1945 verlaat hij Auschwitz voorgoed en kan de dodenmars beginnen. Als vijftienjarige jongen moet hij vijfenzestig kilometer wandelen om daar alsnog op een ander transport te worden gezet. Hij wordt naar Gross-Rosen gedeporteerd. Na een tijdje wordt hij weer gedeporteerd en nu naar het beruchte concentratiekamp van Buchenwald. Daar krijgt hij het nummer 127158 toegedeeld.
In april 1945 worden eindelijk de kampen bevrijd, het gekoesterde moment van de overwinning. Hij voelt zich als herboren maar er wacht hem nog een lange revalidatie. Tegen dat hij bevrijdt wordt voelt hij zich als een bejaarde, veel te zwak om nog verder te kunnen. Het is daar in Buchenwald na de bevrijding dat hij alles begint te tekenen, alles wat er in hem opkwam heeft hij gekleurd. Hij wilde dit aan de wereld laten tonen hoe het er allemaal aan toe ging en hoeveel er waren gestorven aan ziekte, uitputting en ondervoeding.
“Van het rantsoen waar ik een week mee moest doen, was nog slechts één donker legerbrood over. Daarmee zou ik me moeten voeden tijdens de beestachtige tocht die voor ons lag. Ik stopte het onder mijn oksels, want mijn vingers waren gevoelloos van de kou”.
Wat een heftig en ontroerend boek is dit en het is eigenlijk dankzij Charles Inglefield dat dit boek tot stand is gekomen. In maart 2009 hoorde hij eerst over Thomas Geve en is hij ook onder de indruk van de unieke tekeningen. Hij maakt contact met de familie Geve en in 2019 had hij de eer om Thomas te ontmoeten in Israël. Daar krijgt hij het opmerkelijke verhaal te horen over de tweeëntwintig maanden die Thomas in drie concentratiekampen had doorgebracht voordat hij op vijftienjarige leeftijd uit Buchenwald werd bevrijd. In de jaren 1950 & 1980 had Thomas al twee edities van zijn ervaringen uitgegeven: ‘Guns and barbed wire’ maar kwamen deze boeken niet echt tot stand. In januari 2020 bewerkt Charles samen met Thomas het boek dat nu uit is gekomen en waar de unieke tekeningen ook in te pas komen. Zijn tekeningen, meer dan tachtig exemplaren, worden trouwens goed bewaard in het Yad Vashem in Jerusalem.
Hij schetste ze eerst met potlood en voegde vervolgens kleur toe van de aquarelverf die hij van zijn Amerikaanse bevrijders had gekregen. De ontroerende tekeningen zijn allemaal op formaat van een ansichtkaart getekend en zijn heel bijzonder. De tekeningen kan je ook zien in het boek en over welke passages het gaat; ze zijn duidelijk en heel gedetailleerd. Er staan zowat zestig tekeningen in dit boek en dragen prachtig bij aan dit verhaal! Het is ook in november 1945 dat hij zijn vader terug ontmoet in Londen en waar de tekeningen eigenlijk voor bestemd waren; om ze aan hem te laten zien wat hij had meegemaakt tijdens zijn gevangenschap.
Het is een heel opmerkelijk verhaal dat echt moet gelezen worden; hoe een dertienjarige jongen alleen zich in leven weet te houden tijdens zijn gevangenschap in drie concentratiekampen. Hij beschrijft zijn leven en hoe het eraan toe gaat. Hoe hij moet zwoegen en alleen op zichzelf is aangewezen. Het is met tijden heftig om te lezen en af en toe moet je het boek terzijde leggen om het te laten bezinken. Waar ik dan ook dikwijls aan moest denken was hoe de jeugd nu zegt dat ze het zo moeilijk hebben met de coronapandemie en dat ze van hun vrijheid zijn beroofd. Lees dit boek en dan besef je dat dit niets is in vergelijking met de vrijheid die Thomas en zoveel anderen werd ontnomen! Ook dit boek zou verplichte leeskost moeten zijn op de middelbare scholen, ze zouden dan wel eens goed nadenken hoe goed ze het in feite nog wel hebben ondanks de nu opgelegde restricties.
Ook wordt er heel goed de nadruk gelegd hoe barbaars de nazi’s waren, de kapo’s en zelfs medegevangene die er alles aan doen om toch maar wat meer eten te bemachtigen. Ook hier worden ze onmensen tegen wil en dank. Tekort aan voedsel, kledij, loodzware arbeid, ongedierte en kindermisbruik komen hier aan de orde. Als je hier wilt overleven in gelijk welk kamp, dan doe je wat je moet doen en trek je je niks aan van anderen. Je moet en wordt zelf meedogenloos. Thomas geeft ons een kijk in zijn leefwereld en in wat voor erbarmelijke toestanden hij moet leven. Getuige geweest van gruwelijke drama’s en nog zoveel meer. Hoeveel kampgenoten er het leven hadden gelaten, wensend dat ze nooit waren geboren. Niet alleen omwille van het spoilergevaar laat ik hier niets los maar dit is echt een verhaal dat je zelf moet lezen en gewaar moet worden hoe deze jongen het heeft overleefd. Het is een mirakel!
Dit is ook weer zo’n verhaal dat we zeker moeten behouden. Er zijn zoveel verhalen, allemaal zo verschillend maar allemaal even belangrijk. Deze documenten van de zwarte bladzijde in de geschiedenis moeten worden bijgehouden voor de toekomstige generaties en dat dit nooit maar dan ook nooit mag vergeten worden. Het is een mustread en een eerbetoon aan alle gevangenen die in een concentratiekamp hebben gezeten. Thomas heeft er goed aan gedaan om zijn levensverhaal op papier te zetten als actieve getuige, zodat wij het nu kunnen lezen en zien.
Ik geef 5 sterren voor dit heftig, ontroerend maar waargebeurd verhaal. Het is een eer dit boek te mogen hebben en zal een speciaal plaatsje krijgen in mijn boekenkast. Koop dit boek in de lokale boekhandel want het is een pareltje om te lezen en hebben. Het is meer dan de moeite waard.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
