Een kleur is geen versiering, geen laagje verf, maar wezenlijk voor wat je ziet.
[Recensie] Sander Kollaard won in 2020 met Uit het leven van een hond vrij onverwacht de Libris Literatuur Prijs. Je kunt het boek een kleine roman noemen. De schrijver snijdt geen grote maatschappelijke thema’s aan, maar je volgt de belevenissen van een zesenvijftigjarige IC-verpleegkundige op de dag dat zijn hond Schurk ziek wordt. Ondertussen gebeurt er wel van alles in zijn hoofd. Na het lezen van de verhalenbundel Levensberichten begrijp je dat het in het werk van Kollaard niet draait om de plot, maar dat de kracht zit in allerlei verrassende gedachten en beschouwingen. Zijn laatste boek De kleuren van Anna bevestigt dit.
Zweden
Het verhaal van Anna is snel uiteengezet. De verteller, waar we weinig over te weten komen, woont met zijn hond in een dorp in Zweden. Hij ontmoet de zeventigjarige Anna die ook een hond heeft. Zij raken bevriend en zij vertelt hem over haar leven, over kleuren, over haar overleden partner, over een gevecht met een engel en over nog veel meer. Anna neemt op een gegeven moment de jonge vrouw Zilan in huis, een Syrische vluchtelinge die niets zegt. Dan overlijdt Anna en de verteller denkt terug aan haar, soms samen met Zilan. Waar het in het boek onder andere om draait zijn verhalen die als samenhangend element kleur hebben. De vier hoofdstukken hebben ook namen van kleuren: rood, geel, blauw en groen.
In het hoofdstuk geel beschrijft Kollaard het schilderij Rosy-Fingered Dawn at Louse Point van Willem de Kooning. De schilder kwam vaak op deze plek op Long Island om naar de zonsopgang te kijken. Het licht deed hem denken aan Nederland. De verteller probeert zich in te leven hoe de schilder naar deze plek fietste, maar slaagt daar niet helemaal in. Als kind zag hij het schilderij in het Stedelijk museum hangen. Het trof hem zeer en hij vroeg zich af wat rozevingerig was. Hij verwijst naar een vertoog over hoe het werk geschilderd is, maar uiteindelijk zag hij alleen kleuren en vormen, en een overweldigende schoonheid, zonder te weten wat schoonheid is. Dit is een van de verhalen over een kleur dat illustreert wat de waarde van kleur is. Een kleur is geen versiering, geen laagje verf, maar wezenlijk voor wat je ziet. Door Anna is hij kleuren echt gaan zien. “Als je er eenmaal op let, is er veel kleur in de wereld. Wie de wereld wil begrijpen, zal kleur moeten begrijpen.”
Opsomming
Leuk is dat bijna ieder hoofdstuk begint met een opsomming van waar de kleur voorkomt en waar zij voor staat: blauw water en de blauwe hemel, het blauwe gewaad van Maria. Blauw staat voor onschuld, en muziek kleurt graag blauw: Blue Suede Shoes, Blue Velvet, schilders als Da Vinci en Yves Klein gebruikten veel blauw. Je kunt natuurlijk alle kanten op met iedere kleur: blauw staat voor een heldere blauwe lucht maar ook voor somberheid. Toch weet Kollaard je te verleiden om mee te gaan in zijn blauwe associaties, via de politiek komt hij terecht bij vlaggetjes. Een pagina verder lees je iets over Ovidius en over het lichaam dat begrepen kan worden als een voortdurende metamorfose. Vervolgens gaat het verder over het verzorgen van wonden om terug te keren in het lopende verhaal met het drinken van een kopje thee met Zilan.
Niet iedereen houdt van een dergelijk schijnbaar springerig betoog. Je vraagt je af wat je leest. Is het een roman? Op het omslag staat dat niet vermeld. Maar een essay is het ook niet. Sommige thema’s keren terug, zoals de metamorfose, in bijvoorbeeld een verhaal van Kafka. Over kleuren en het ordenen van kleuren schrijft Kollaard dat de geoloog Abraham Werner (1749-1817) een systeem had bedacht om alle kleuren te ordenen. De schilder Patrick Syme werkte dit systeem uit met 110 kleurentinten, met verschillende graden van intensiteit wat leidde tot in totaal 550 nuances. Over hoe er nu over het indelen van kleuren wordt gedacht lees je niet. Dat is geen bezwaar, maar het maakt wel nieuwsgierig. Het verhaal van Anna heeft ook een klein spannend element. De verteller vraagt zich af wat zij in het bos deed en probeert haar gangen te achterhalen. Dit is een verhaallijn over wandelroutes, bosbouw en eco-activisme. De kleuren van Anna is kortom een beetje vreemd en ongrijpbaar boek, waar toch veel plezier aan is te beleven..
—
Eerder verschenen op Uitgelezen Boeken
