Light theater
In Kees ‘t Harts De krokodil van Manhattan bezoekt hoofdpersoon Kees ‘t Hart, beleidsmedewerker bij de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, New York waar hij het theateronderwijs gaat bestuderen aan de befaamde theaterschool Juilliard. Kees logeert bij Theo Xoranvitis, bij wie hij via een advertentie een kamer heeft gevonden. Deze Theo blijkt de krokodil uit de titel te zijn. Hij is antiekhandelaar en zijn hele huis staat dan ook stampvol met antiek en namaakgoederen, alsof het een opslagplaats is voor zijn winkel. Beeldend beschrijft de hoofdpersoon alle meubels, schilderijen en artefacten, zoals hij vaker zal doen in het boek en voorziet deze van een mysterieuze waas.
In het theateronderwijs dat Kees gaat bestuderen speelt balletdanser Benjamin Harkarvy een hoofdrol. Al de eerste avond van zijn verblijf raakt Kees in de ban van Harkarvy wanneer hij hem in het publiek ziet zitten bij een openbare dansvoorstelling van Juilliard. Vanaf dat moment probeert Kees op alle mogelijke manieren met Harkarvy in contact te komen om met hem te praten over zijn opvattingen waarin verlangen, aanraking en offeren, de leidraad zijn.
Kees loopt echter net steeds de mogelijkheid om Harkarvy te ontmoeten mis. Zoals hij wel vaker in het boek net de juiste mensen mist, niet op tijd beseft wie hem kan helpen of van het kastje naar de muur wordt gestuurd. Het lijkt door de personages in het boek die Kees ontmoet, alsof er geen normale mensen in New York wonen. Het zijn allemaal aparte persoonlijkheden waarvan het onduidelijk is wat ze nou precies doen. Sommige dialogen komen ook erg bevreemdend over, op het onrealistische af.
Het boek bevat ook thriller-elementen. De schrijver lijkt ons ervan te willen overtuigen dat Theo zich met duistere zaakjes bezighoudt waarin Kees wordt betrokken, maar maakt dat nergens aannemelijk. Zo is er de envelop die Kees moet wegbrengen naar het logeeradres van de hond van Theo, omdat deze haar medicijnen bevat. De hond blijkt gezond te zijn en de hoofdpersoon denkt hier uiteraard het zijne van. Doordat de hoofdpersoon echter overal iets achter zoekt, op het paranoïde af, kan dit net zo goed niets te betekenen hebben. We lezen veel van zijn gedachtes in het boek waarvan de meeste zo goed zijn beschreven dat het lijkt alsof ze zo opborrelen bij de verteller. Zijn overdenkingen over theater leveren ook een waardevolle toevoeging, ze geven kracht aan het personage van Kees en inzicht in deze geheel op zichzelf staande wereld. Dat kan even wennen zijn, er worden namelijk nogal wat theater- en managementtermen gebruikt en uitgebreid besproken. Er kan echter niet over deze stukken heen worden gelezen, omdat dan een deel en betekenis van het verhaal, en daarmee van het boek, verloren gaat.
Hoewel het een roman is, komen er in het boek ook een aantal niet-fictieve personen voor waardoor het lijkt alsof de schrijver speelt met de werkelijkheid. Zo figureert in De krokodil van Manhattan de inmiddels overleden Harkarvy, aan wie de roman ook is opgedragen. Verder komen we Nobelprijswinnaar Derek Walcott tegen en Germaine Greer. De onduidelijkheid over de vraag wat fictie is en wat realiteit wordt versterkt door de overdenkingen van de hoofdpersoon. Die zijn nogal fragmentarisch omdat Kees soms zomaar in slaap valt of anderszins van alles mist. Fragmentarisch en selectief, zo zou je deze roman kunnen typeren, zoals de scènes in een toneelstuk. De hoofdpersoon geeft dit ook zelf aan:
‘Er zitten gaten in mijn aanwezigheid bij Theo, niet alleen bij hem, ook elders. Mijn aanwezigheid in Amerika was selectief. Ik was wel overal bij, maar ik herinner me van lang niet alles de details. Soms zijn mijn herinneringen extreem gedetailleerd, van andere dingen weet ik niets meer. Niet alleen door dronkenschap, zoals in Hotel Petersburg, maar ook door een vorm van afwezigheid die ik mezelf blijkbaar oplegde.’
Dit alles zorgt ervoor dat deze roman, met zijn onduidelijke plot, de lezer in verwarring achterlaat. Wat bedoeld is als een tweede laag, de duistere zaakjes van Theo waar Kees in verward raakt, loopt op niks uit. Het is ‘light theater’: vermaak, amusement, zonder diepere laag of betekenis, wat men leest zonder te hoeven nadenken. De hoofdpersoon denkt immers alles al voor ons uit op zijn karakteristieke, paranoïde manier.
