Ervaringen van een toneelschrijver
Hij heeft de stekkers uit de telefoon, de radio, de televisie en alle andere elektrische apparaten gehaald. Eindelijk tijd voor zichzelf om aan een nieuw toneelstuk te gaan werken. Zijn naam: Erhan Aksoy. Maar… dan gooit het indringende geluid van de deurbel roet in het eten. Een kletsnatte man met een bos anjers in zijn hand stelt zichzelf voor als Ender Soylu. Hij blijkt de voorstelling De Droefheid der dingen, die nu in Turkse theaters draait, met Aksoy zelf in de hoofdrol al 157 keer te hebben gezien.
Ziedaar het intrigerende begin van de roman De Laatste voorstelling van de Turks-Nederlandse acteur, regisseur en dichter Saban Ol (1962). In 1978 is hij naar Nederland geëmigreerd en heeft hier inmiddels een fraaie carrière in de toneelwereld opgebouwd. Zo richt hij in 2000 samen met anderen Theater RAST op, het huisgezelschap van Podium Mozaïek in Amsterdam-West. Sabans veelzijdigheid als regisseur en vertaler van toneelteksten heeft zich nu ook verbreed tot het schrijven van een eigen roman.
Moedertaal
Dit debuut is direct een schot in de roos. Hij heeft het in zijn moedertaal geschreven en door Erhan Gürer uit het Turks naar fraai Nederlands laten vertalen. Het resultaat is een doorleefde beschrijving, met scherpe dialogen, van de ervaringen van een toneelschrijver in het Turkije van eind vorige eeuw. Dateringen ontbreken, maar Sabans verwijzingen naar zijn eigen leven in zijn geboorteland liggen pal onder de oppervlakte.
De bijzondere fascinatie van de ongenode gast aan de voordeur intrigeert de schrijver. Wat bezielt iemand om zijn toneeloptredens zo vaak te bezoeken? De schrijver wil het per se weten en stelt zich daarna al snel open voor suggesties om veranderingen aan te brengen in zijn succesvolle optredens, die nog dagelijks volle zalen trekken.
Als de geheimzinnige Soylu plots uit het zicht verdwijnt, gaat Aksoy op zoek naar diens identiteit en naar wat de man drijft. Het brengt hem op plekken in zijn woonplaats waar een oppassende burger niet graag gevonden wil worden. Het zorgt dan ook voor grote problemen die hem zelfs in de politiecel doen belanden.
Het succes van Aksoys toneelstuk brengt hem ook roem zowel in Polen als in Nederland. Daarmee komt de aandacht voor zijn roman ook in een stroomversnelling terecht en worden er geheimen onthuld.
De laatste voorstelling is impliciet een aanklacht tegen het repressieve maatschappelijke klimaat in Turkije en de geringe ruimte die er is voor afwijkende artistieke ontwikkelingen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
