Jezus levend houden met postmoderne vertellingen
Recensie van Peter Rollins: De orthodoxe ketter en andere onmogelijke verhalen.
De auteur
Peter Rollins (1973) is een Ierse schrijver, theoloog en filosoof. Zijn denken en schrijven is gestempeld door postmodern gedachtengoed. Zijn naam wordt wel verbonden met de zogenaamde Emerging Church-beweging (kleine groepjes gelovigen die buiten de restanten van traditionele kerken om proberen iets van Jezus levend te houden). Rollins lijkt een soort icoon van postmodern, jong christendom te zijn. Er komt bij zijn werk, dat zich voor een belangrijk deel op internet afspeelt, veel vormgeving kijken: rauw, korrelig beeldmateriaal, spelen met oude en nieuwe symboliek, radicale denkexperimenten en een cool kapsel.
Thematiek
Het boek bestaat uit 33 parabels, korte pakkende verhaaltjes, waarbij de schrijver vervolgens wat commentaar noteert om je denken op gang te helpen. Veelal zijn de verhaaltjes zelf al omwerkingen van of commentaar op gelijkenissen van Jezus. Rollins hanteert vaak omkeringen of licht absurde wendingen om het stof van Jezus’ boodschap af te kloppen en je er weer opnieuw over te laten nadenken.
In zijn verhalen zijn het – in feite net als bij Jezus – vaak de melaatsen, de ketters en de misdadigers die aan het langste eind trekken. Telkens houdt hij de lezer voor: ben ik bereid een outcast te zijn die alles als vuilnis beschouwt en die daarmee ‘Christus wint’, of hoor ik als gelovige gewoon bij het establishment dat de vreemde ander het liefst buiten de deur houdt?
Opvallend kenmerk
‘Postmodern’ is wel echt het goede label dat op een dergelijk boek past. Rollins is voortdurend op zoek naar de marge van het verhaal. Hij heeft meer sympathie voor het uithouden van betekenisloosheid op Stille Zaterdag dan voor de ‘triomf’ van Paasochtend (met bijbehorend schallend koper). Hij heeft meer sympathie voor Judas dan voor de trouwe, gelovige discipel. Hij heeft meer sympathie voor de anonieme lijdende mens dan voor goddelijke manifestatie in wonderen. In één van zijn verhalen laat hij Lucifer zelfs op de troon van God plaatsnemen en ons voor de keus stellen of we liever het eeuwige leven willen verdienen door voor hem te buigen, of dat we met Christus de eeuwige dood willen doorbrengen. Soms moet God dood om weer als God gevonden te worden, lijkt één van Rollins grote motto’s (en ook hier lijkt hij me bepaald niet ver weg van het verhaal van Jezus zelf).
Woorden als ‘radicaal’ en ‘marginaal’ kenmerken dit boek. Het valt niet te ontkennen dat het woorden zijn die doen denken aan de geboorteperiode van het christendom. Tegelijk past Rollins hiermee bij recente bewegingen in het christendom die radicaliteit en een positie in de marge volop omarmen.
Mooiste zin
“Het is belangrijk om te onderscheiden tussen de ketterij van de orthodoxie, waarin we op een dogmatische manier pretenderen de waarheid te bezitten, en de orthodoxe ketterij, waarin we nederig toegeven dat we ons in het donker bevinden, maar steeds proberen om zo goed en zo kwaad als we kunnen te leven in navolging van Christus.”
Reden om dit boek niet te lezen
Het is een goed boek, maar niet verbazingwekkend. Je hebt het bovendien zo uit. Toch zou het wel eens een smakelijk voorafje kunnen zijn als opmaat tot meer vertaald werk van Rollins. Ik verlang naar meer van deze schrijver om de maaltijd echt op waarde te kunnen schatten. Zou hij steeds dezelfde ontregelende trucjes blijven herhalen, of is Rollins echt een theoloog met de diepgang en de lange adem om in gesprek te blijven met de breedte van de christelijke traditie?
Verder voel ik me hier iets teveel in de hippe niche van het nieuwe christendom zitten, met al die aandacht voor marge en radicaliteit. Is er ook nog hoop voor de voortkabbelende, burgerlijke gelovigen? De geloofslafaarden die we doorgaans zijn: een hoop naar het goede doel en voor de rest mooi doorsparen voor hypotheek en pensioen? De mensen die God niet zien oplichten in de etterende zweren van hun bestaan, zoals Rollins het graag ziet?
Reden om dit boek wel te lezen
En dat is dan niet helemaal eerlijk gezegd. In Rollins verhaaltjes zijn het juist de burgerlijke gesettelden die huilend neerknielen voor de genade die hen heeft omringd, nog voor zij erom vroegen. En dat doen ze samen met de armen en gebrokenen die het al veel eerder doorhadden. Ik kom er telkens achter hoe dicht deze verhalen wat dat betreft de evangelien op de huid zitten!
Rollins’ verhalen doen wat ze moeten doen: je opnieuw aan het denken zetten over God, Jezus en het koninkrijk. Met enige postmoderne ironie zeg ik daarom: zeer aanbevolen als belijdenisgeschenk!
—
Eerder verschenen in Trouw
