Verbijsterend verhaal over de Holocaust
Josef Lewkowicz wordt als Joodse jongen door de Duitsers gevangen genomen en naar het Poolse concentratiekamp Plaszów afgevoerd. Vervolgens verblijft hij in de kampen van Auschwitz, Armstetten, Mauthausen, Melk en Ebensee.
In het laatste kamp wordt hij bevrijd en door de Amerikaanse inlichtingendienst ingeschakeld bij het proces tegen de kampcommandant van het kamp van Plaszów die vanwege zijn onvoorstelbare wreedheden ‘de slager van Plaszów’ wordt genoemd. De Amerikanen zijn er dan ook erg op gebrand om hem te pakken te krijgen. Oskar Schindler, de Poolse fabrikant die op listige wijze vele Joden wist te redden en bekend werd door de film Schindler’s list, komt ook in het verhaal voor.
Het verhaal van Josef Lewkowicz wordt verteld door Michael Calvin, die schrijft voor The Daily Telegraph en The Times. Hij gaat terug naar de voorgeschiedenis van Josef woont een aantal jaren in Krakau en vertelt over een foto waarop vele familieleden staan afgebeeld: ‘Ze wisten niet dat hun een verschrikkelijk lot te wachten stond’ (p. 28). De gebeurtenissen in de Kristallnacht roepen zorgen op voor de toekomst die na de bezetting van Polen al snel werkelijkheid wordt.
Oorlog en kampen
Het verhaal slaat na de komst van de Duitsers in Polen om in mensonterende intimidaties en gewelddadigheden tegen Joden. ‘De oorlog nam iedere schijn van waardigheid en beschaving weg’ (p. 44).
Op levendige wijze wordt het verhaal van Josef verteld en de gedetailleerde beschrijvingen en beelden zorgen ervoor dat het verhaal indringend dichtbij komt. Na een razzia wordt Josef gevangen genomen en afgevoerd om zware dwangarbeid te verrichten. De barbaarsheid van de kampcommandant tart elk voorstellingsvermogen maar er is ook een zinnetje dat in de huidige actualiteit wat ongemakkelijk klinkt: ‘De ergste bewakers waren de Oekraïnse SS’ers’ (p. 80). Aangrijpend is het gedeelte over het transport in veewagons.
In het verhaal speelt het geloof van Josef een duidelijke rol; dit blijft voor hem een bron van houvast en vertrouwen. Na de oorlog laat hij zijn kampnummer weghalen maar later heeft hij daar spijt van.
Tot verbijstering van Josef blijft het oorlogsverleden na de bevrijding zeer levendig – soms bijna traumatisch – in zijn herinnering aanwezig. Dat is ook niet verwonderlijk wanneer je als lezer zijn oorlogsverhaal op je laat inwerken. Hij zegt dan ook: ‘Het heeft me bijna tachtig jaar gekost om van een slaaf in een pelgrim te veranderen’ (p. 115).
Het verhaal na de oorlog is duidelijk minder boeiend om te lezen en had misschien beter aanmerkelijk korter verteld kunnen worden om eerder bij het slot aan te komen waarin Josef op zijn leven terugblikt en ondanks alles toch dankbaar kan zijn voor zijn leven.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
