Rivier van oorsprong tot de zee
[Recensie] Dit boek is een interessante mengeling van prehistorie, geschiedenis, geologie en natuur in de vorm van een persoonlijk reisverslag. De Rijn heeft een geografische opzet en volgt de rivier vanaf zijn bronnen tot aan de Noordzee in de hoofdstukken ‘De stroom van de tijd’ tot ‘Verre gasten’. Interessant en niet zo bekend is het feit dat de rivier in het midden is ontstaan en vervolgens een groeiproces naar de huidige bronnen heeft doorgemaakt.
Het boek De Rijn valt op door het mooie, beeldende taalgebruik dat echt sfeer oproept zoals bijvoorbeeld deze zinnen: ‘Het onbestemde murmelen van de Achter-Rijn diep in de kloof is de achtergrondruis van de hele wandeltocht’ (p. 47) en ‘Rotsen, bomen, licht – maar bovenal is het dal vervuld van het geluid van water (p. 70). De Rheinfall bij Schaffhausen is een ontmoeting met de kracht van het water: ‘We staan voor een muur van vallend water. Wit schuim, bruisen en razen’ (p. 125).
Persoonlijke impressies
Zo neemt Balmes de lezer mee op zijn lange tocht langs en over het water en tekent hij in woorden een treffende impressie van het landschap en hetgeen hij allemaal tegenkomt aan geschiedenis.
In zijn verhalen gaat het ook over klimaatverandering en de zich terugtrekkende gletsjers bij de bronnen van de Rijn. Hij vertelt over reizen en scheepvaart vroeger en nu en haalt William Turner nogal eens aan, een Engelse schilder uit de Romantiek (1775 – 1851) die ook verslag doet van zijn reis langs de Rijn en deze ook vastlegde in zijn kunst.
In het verhaal van Balmes komen onder andere de vele maatregelen om het water te bedwingen en bevaarbaar te maken ter sprake evenals de wijnbouw om maar iets te noemen. Zalm was vroeger rijkelijk aanwezig en keert momenteel na een periode van totale afwezigheid door vervuiling nu geleidelijk weer terug.
Bruggen die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol hebben gespeeld in de opmars van de geallieerden worden beschreven maar het gaat ook over Dorestad (het huidige Wijk bij Duurstede) en Doggerland (de huidige Noordzee).
Zo komt Balmes uiteindelijk bij de kust van ons land waar de Rijn in de Noordzee uitmondt: ‘De brede rivierdelta, een samenspel van Rijn, Maas en Schelde, waarvan de Rijn de grootste aanvoer heeft, is het spiegelbeeld van zijn bronnen’(p. 439).
Tal van getekende kaartjes en tekeningen vergezellen de tekst en ook zijn er twee katernen met kleurenfoto’s. De Rijn is een boeiend en veelzijdig verhaal waarin de rivier in zijn brede context centraal staat en is levendig als het water zelf geschreven.
Over de Rijn is de laatste jaren vaker geschreven. Eerder verschenen De Rijn en De grenzeloze rivier.
Hans Jürgen Balmes schrijft bijdragen voor de Neue Zürcher Zeitung en de Süddeutsche Zeitung en is vertaler van poëzie uit het Engels.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
