Indonesische roman over macht en moed
Aan de lijst van klassiek geworden vrouwelijke hoofdpersonen in de literatuur als Anna Karenina, Madame Bovary en Kathy van Wuthering Heights kan de naam van Dewi Ayu gerust worden toegevoegd. Dewi Ayu is de onvergetelijke romanfiguur uit het boek De schoonheid is een vloek van de Indonesische journalist, grafisch ontwerper en (strip)schrijver Eka Kurniawan (1975). Deze auteur wordt in de kranten vergeleken met Haruki Murakami en Gabriel García Márquez. In 2016 stond hij op de longlist van de Man Booker Prize voor zijn roman Man Tiger uit 2004.
Aan de hand van het verhaal van Dewi Ayu, haar familie en mensen uit haar dorp vertelt Kurniawan het verhaal van de onderdrukking van Indonesië: van de kolonisatieperiode door Nederland en vervolgens de bezetting door Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog, het uitroepen van de onafhankelijkheid in augustus 1945 en de politionele acties tot de massamoord op ten minste een half miljoen communisten in de jaren 1965-’66.
Een geschiedenis die de wereld, en zeker Nederland zou moeten kennen.
De lelijkste baby
Het wonderlijke verhaal van Dewi Ayu’s leven en loopbaan als prostituee in Halimunda begint met haar herrijzenis uit het graf, 21 jaar na de geboorte van haar jongste dochter. Haar dochters Alamanda, Adinda en Maya Dewi zijn alle drie beeldschoon. Dewi Ayu probeert in eerste instantie om de nieuwe zwangerschap te saboteren, maar als dat niet lukt bidt ze dat het kindje dan tenminste allesbehalve mooi mag zijn. Die gebeden worden verhoord. De boreling is zo lelijk dat de vroedvrouw twijfelt of het een drol is die ze vastheeft of de baby. Dewi Ayu haalt opgelucht adem, want de vloek van schoonheid is het kind, Schoonheid genoemd, bespaard. Ze wil Schoonheid niet zien en legt zich neer om te sterven. Dewi Ayu wordt begraven en dood gewaand, tot ze, als Schoonheid 21 jaar is, plotseling opstaat uit haar graf en haar rol in het boek verder wordt uitgediept.
Roots
De opvallend mooie Dewi Aya is deels Nederlands. Ze is achtergelaten bij haar opa en oma door haar ouders, die na haar geboorte naar Nederland zijn vertrokken. Dewi heeft het talent aan elke wending in haar leven een positieve draai te geven. In de Tweede Wereldoorlog komt Dewi Ayu in een Jappenkamp terecht, waar zij, met de andere vrouwen, waaronder haar vriendin Ola en diens dochter Gerda, met moeite kunnen overleven. Als ze op een dag in een truck worden geladen en naar een groot huis worden gebracht dat een bordeel blijkt voor Japanse officieren is ze vastbesloten er het beste van te maken. Naast de mooiste wordt zij daar de beste prostituee en die status geeft haar bescherming en macht. Dat Ola en de andere vrouwen jammeren, huilen en radeloos zijn kan Dewi Aya niet invoelen, zij voegt zich naar haar lot en blijft onaantastbaar, haar gedachten en haar wil blijven van haarzelf. Dewi Aya blijft superieur in elke situatie, zelfs in die van verkrachting. Als ze in het bordeel door een Japanner wordt verkracht sluit ze zich af: “De Japanner rolde zijn lichaam opzij en stond mopperend op. Hij trok snel zijn kleren aan, verliet zonder nog een woord te zeggen de kamer en smeet de deur dicht. Pas toen bewoog Dewi Ayu zich, glimlachte heel lief en kronkelde haar lichaam terwijl ze zie: “Wat een saaie avond.”
Zo blijf ze de baas over haar lichaam. Ze zorgt dat ze goede maatjes is met bordeelbazin Mama Kalong en dat ze vaste klanten krijgt. Als haar ouderlijk huis wordt verkocht krijgt ze Mama Kalong zo ver haar geld te lenen om het te kopen. Dewi Aya had haar ringen begraven in de tuin toen het huis werd geconfisqueerd. Ze weet zeker dat het er nog ligt en beloofd alles terug te betalen en zo niet: voor altijd bij Mama Kalong in dienst te blijven….
Echte liefde en prooi
De oudste dochter, Alamanda, het product van een verkrachting van Dewi Ayu door een Japanner tijdens de bezetting, is net zo mooi als haar moeder, en ook net zo sterk en vastberaden. Al vanaf haar jeugd wordt ze bewonderd en liefgehad door Kliwon, een strijder, die alle moeite doet haar hart te stelen. Als dat eindelijk gelukt is valt Alamanda ten prooi aan de oude Shodancho en om het leven van Kliwon te sparen en moet ze kiezen tegen de liefde. Als Kliwon daarachter komt hakt hij de boom om waar ze hadden afgesproken elkaar te treffen en gooit de stukken voor Alamanda’s voeten. Zij is dan hoogzwanger en Kliwon spreekt uit dat ze een lege buik heeft. Een vloek? De buik van Alamanda blijkt niet al te veel later leeg te zijn, en ook bij haar tweede zwangerschap verdwijnt de baby en de buik vlak voor de geboorte. Pas als ze een kind maakt uit liefde komt de zwangerschap tot een goed einde. Elk volgend hoofdstuk in het boek begint met een gebeurtenis waarvan de lezer meteen wil weten hoe het afloopt. Zoals het verhaal van het jongetje dat wordt gevonden op een vuilnisbelt, te vondeling achter gelaten. Omdat hij niet door de wilde honden is opgegeten weten de bewoners van het dorp dat hij een sterke jongen zal worden. Zijn geschiedenis raakt verweven met die van de andere personages die de lezer al kent. En net als velen krijgt hij een mooie naam, en een meer passende bijnaam, in dit geval Edi Idioot.
De geschiedenis blijft bestaan
In deze roman zijn vrouwen, maar mannen niet minder, voortdurend slachtoffer van de situatie waarin zij verkeren, de geschiedenis waaraan zij deelnemen, de voorouders die zij horen te dienen en de mensen voor wie ze verantwoordelijk zijn. Mannen zijn daarnaast belast met eergevoel, gevechten en oorlog. De vrouwen zijn kwetsbaar vanwege zwangerschap en de kinderen die ze krijgen. De mannen lijken daardoor de machthebbers, maar het zijn de vrouwen die bepalen wat er gebeurt en met wie ze zich verbinden en zij beslissen van wie ze werkelijk houden. Reden voor een huwelijk is eerder invloed en vooruitgang dan liefde, maar de liefde speelt in elk verhaal een rol. Iedereen levert voortdurend offers, en niemand leeft zijn of haar leven voor zichzelf. Alles en iedereen is met elkaar verbonden, door vele eeuwen heen en tot ver in de toekomst.
Wonderlijke gebeurtenissen
Dit boek speelt zich af in WO II en daarna, na de onafhankelijkheid van Indonesië en de politionele acties. Een gruwelijke tijd waarin veel mensen worden opgejaagd en de dood vinden . Die historie, en ook dit boek, verhaalt van geweld en onderdrukking, opstand en lijden. Maar toch leest het nergens beklemmend of akelig. Ondanks de zware onderwerpen, de veelheid aan verkrachtingen en de gedwongen huwelijken is het geen somber, maar zelfs een vrolijk, boek. Het leest als een sprookje. De fantastische vertellingen en wonderlijke gebeurtenissen houden de lezer tot het allerlaatst geboeid. Schoonheid is een vloek is een rijke en zeer leesbare roman, over liefde en kracht, van vrouwen en mannen, in afhankelijkheid en met kracht, vol humor en satire, romantiek en folklore.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
