“Het voorkomen van ziektes door slimmer te eten wint ook binnen de geneeskunde terrein”
Volle melk en yoghurt en iedere dag een omelet of een vette vis? Doen, aldus Michael Mosley, die ons bezweert vooral ver weg te blijven van de voedingsindustrie wanneer we een slank en gezond leven willen leiden.
[Interview] Voor Michael Mosley begon het allemaal tien jaar geleden, al leek het er aanvankelijk op dat het toen allemaal zou eindigen. Hij was midden de vijftig en kreeg te horen dat hij diabetes type 2 had. Hij kende de aandoening, zijn vader had immers rond dezelfde leeftijd ook die diagnose gekregen, waarna hij op medicatie was gezet en op zijn 74e aan complicaties was gestorven. Niet meteen het rooskleurigste toekomstperspectief, vond Mosley. En dus negeerde hij de arts die zei dat het een chronische aandoening was waar niets tegen te beginnen viel. Mosley had immers zelf ook een artsenopleiding achter de rug en maakte al bijna dertig jaar voor de BBC documentaires over wetenschap, en dan vooral over het menselijk lichaam. Misschien kon periodiek vasten hem wel helpen bij zijn strijd tegen diabetes dacht hij, en dus maakte hij er een documentaire over, Eat, Fast and Live Longer, die hem van een scepticus in een overtuigde veranderde. Mosley begon anders te eten en meer te bewegen, en zijn diabetes type 2 verdween.
“Er is iets aan het veranderen,” zei hij toen ik hem sprak over zijn inzichten in het belang van voeding voor onze gezondheid, “Het voorkomen van ziektes door slimmer te eten wint ook binnen de geneeskunde terrein, vooral onder druk van de studenten trouwens. Lange tijd leerde je alleen veel over de menselijke anatomie en fysiologie. En het is natuurlijk ook een radicaal andere manier om naar de werkelijkheid te kijken. Ik ging zelf ook niet meteen overstag, net zomin als mijn vrouw trouwens, die huisarts is. Tot ze de ketomethode ging toepassen op haar patiënten en het verschil met haar eigen ogen zag. Alleen in de VS lijkt het inzicht dat gezonde voeding en een gezond lichaam samengaan niet te willen doorbreken, wat wellicht komt door de macht van de farmacie. Artsen hebben er voordeel bij om medicijnen voor te schrijven omdat ze er door de firma’s voor betaald worden. Je zou wel gek zijn om dan voedseladvies te geven natuurlijk.”
De snelle 800 keto heet Mosleys nieuwste boek, waarin hij uitlegt hoe je door een combinatie van periodiek vasten, waarbij je gedurende maximaal drie maanden slechts 800 calorieën per dag binnenkrijgt, en een ketodieet gebaseerd op vet en eiwitten makkelijk tien tot vijftien kilo kunt vermageren. Wetenschappelijk is er geen speld tussen te krijgen, zo blijkt, al waarschuwde Beat, de Britse organisatie die zich inzet voor mensen met een eetstoornis, dat zijn vermageringsmethodes niet geschikt zijn voor hen, wat Mosley trouwens ook nooit had beweerd. “Je zou je lichaam kunnen vergelijken met een hybride auto,” legt Mosley uit wat keto is. “Het loopt in essentie op twee brandstoffen, suiker en vet. De suiker zit in je bloed, een eetlepel ongeveer, en in je spieren en je lever, nog eens een halve kilo. Je lichaam aanziet suiker als directe energie, of zoals geld in je portemonnee, terwijl vet eerder geld op je spaarrekening is, dat staat te wachten voor wanneer je het nodig hebt, of voor je pensioen. Pas wanneer de suiker in je lever en spieren drastisch daalt, gaat je lichaam over op het verbranden van vet. Het doet dit door ketolichamen aan te maken uit het vet en zo raak je in ketose. Die toestand bereiken we over het algemeen zelden, omdat we zoveel suiker innemen. Er zijn twee manieren om in ketose te gaan, door je calorie-inname substantieel te verkleinen, of door veel minder koolhydraten te eten, wat concreet zaken als aardappelen, rijst of brood betekent. Want als je die wel eet, vul je je suikervoorraad aan. Er is trouwens ook niets speciaals aan ketose. Het is een volstrekt natuurlijke reactie van ons lichaam. Onze verre voorouders moesten soms een hele tijd zonder voedsel zien te overbruggen, dan begonnen ze hun vetreserves aan te spreken en gingen ze dus in ketose. Weet je wat wel abnormaal is? Hoe wij vandaag leven, iedere dag etend van ochtendstond tot zonsondergang.”
Wat is het verschil tussen keto en de snelle 800 keto?
“Hoe sneller je in ketose komt, hoe sneller je ook afvalt. Daarbij kan periodiek vasten een wezenlijk verschil maken. Een voordeel van ketose is trouwens dat het de aanmaak van het hongerhormoon leptine onderdrukt, waardoor je ook geen honger voelt. En ook daarvoor is er een goede evolutionaire reden. Stel dat onze verre voorouders iedere keer ze een tijdje zonder eten zaten honger hadden gekregen, zich flauwtjes hadden gevoeld en op de vloer van hun grot waren gaan liggen wachten op de pizzakoerier, dan was de mensheid al lang uitgestorven. In realiteit zorgt voedseltekort voor een alertere en scherpere geest.”
Waarom is het beter om periodiek te vasten dan om over een langere periode iedere dag minder te eten?
“Dat lijkt het gezond verstand ons inderdaad te zeggen, dat je beter alles op zijn gemak en grondig kunt doen, maar dat is niet zo. Daar is onderzoek naar gedaan, met duizenden proefpersonen. Snel gewichtsverlies blijkt beter vol te houden omdat het niet zo lang duurt, en het levert betere resultaten op, ook op de lang termijn, waarbij het na het dieet langer duurt voor het gewicht weer toeneemt. Belangrijk is wel dat je genoeg eiwitten binnenkrijgt voor je spieropbouw, dagelijks minstens 50 tot 70 gram.”
U raadt mensen aan vet te eten om af te vallen. Gaat dat niet tegen iedere logica in?
“Natuurlijk, maar dat geldt voor heel veel zaken die verband houden met onze voeding. Er is geen betere hongerstiller dan vet, en het bevat ook belangrijke vitaminen. Zo is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat het mediterraanse dieet, met zijn vettige vis, olijfolie en olierijke noten bijzonder gezond is. Het bevat 40% vet, 40% koolhydraten en 20% eiwitten en heeft duidelijke voordelen bij hartziekten en diabetes. Vandaag weten we dat er goed en slecht vet is. Een vette vis die in de olijfolie is gebakken is iets heel anders dan een fabriekscake. Die laatste is helemaal niet gezond. Vet is dus niet slecht, vandaar dat volle melk en yoghurt te verkiezen zijn boven afgeroomde. Er is sterk wetenschappelijk bewijs dat je zo je risico op hartfalen, diabetes en overgewicht substantieel verkleint. Ook dat klinkt bijzonder contra-intuïtief, want afgeroomde melk bevat toch veel minder calorieën? En dat is natuurlijk zo, alleen voelt je lichaam dat ook en denkt het meteen: hé, ik wil nog iets, maar dan wel mét calorieën erin. En dus krijg je opeens heel veel zin in die chocoladecake in de kast.”
De grote boosdoener voor ons overgewicht is ultrabewerkte voeding, schrijft u. Tien grote firma’s, waaronder Nestlé, PepsiCo, Danone en Mondelez bepalen voor een groot deel wat we eten en hoe dik we worden. Waarom doen we daar niets aan?
“We zouden die firma’s inderdaad aan banden moeten leggen. Het probleem is alleen dat ze zo machtig zijn. Toen de suikertaks in 2018 werd ingevoerd in het VK interviewde ik George Osborne, de politicus die ervoor verantwoordelijk was. Hij vertelde me dat hij iedere dag aangevallen werd door de grote multinationals. Ze betaalden zelfs andere politici om hem in het parlement onder vuur te nemen. Maar de taks kwam er, en nadien bleken diezelfde firma’s er veel winst aan over te houden, want in plaats van Coca Cola dronken de mensen opeens Cola Zero, wat goedkoper is om te maken. Volstrekt pervers is natuurlijk dat vooral kinderen aangesproken worden door die firma’s. Dat zijn makkelijke slachtoffers, maar we weten dat wie als kind obees was, een grote kans heeft om dat ook als volwassene te zijn. Net zoals we inmiddels weten dat die voeding ook slecht is voor je mentale welzijn. Ze leidt tot depressie en angsten. Volgens mij is de toename van psychische problemen bij tieners voor een groot deel toe te schrijven aan hun consumptie van ultrabewerkte voeding. En wat gebeurt er wanneer je depressief bent? Je gaat op zoek naar troost en eet nog meer van die rommel. Die voedingsindustrie is net zoals de tabaksindustrie. Ze vecht tot de dood en geeft nooit op, maar uiteindelijk hebben we de oorlog tegen de tabak wel gewonnen, ook al heeft het veertig jaar geduurd. Daar put ik hoop uit.”
Keto wordt nogal eens geassocieerd met het eten van rood vlees, spek en room. Dat hoort onze planeet niet graag.
“Maar dat is niet wat ik aanraad, ik ben geen verdediger van de oude visie op keto. Room is gewoon af te raden, altijd en voor iedereen. Die is niet gezond. Zelf eet ik nog een keer per week rood vlees, al is er nogal wat bewijs dat rood vlees goed is voor je mentale gezondheid. En wat spek betreft, hou het ook beperkt. In de recepten in mijn boek komt er af en toe wat spek kijken, maar niet veel. Mijn boodschap is vooral dat je vis moet eten. Zelf ben ik een flexitariër geworden, en een mediterraanse keto.”
Kun je ook een vegetarische of een veganistische keto zijn?
“Voor veganisten is het bijzonder moeilijk om hun koolhydraten laag genoeg te krijgen terwijl ze hun eiwitten hoog genoeg houden. Vis heeft bijvoorbeeld heel veel eiwitten en heel weinig koolhydraten. Iets dergelijks is zeldzaam in vegan voedsel. Er bestaan vegan shakes die in de buurt komen en daar ben ik helemaal niet tegen. Ik ben wel eens gevraagd om een vegan receptenboek te maken, maar het is bijna ondoenbaar. Vegatarisch kan wel, al is het gezondste dieet wellicht pescitarisch: vis, groenten, noten, tofu en dergelijke zaken.”
Leiden vegans sowieso geen gezonder leven en hebben ze daardoor gewoonweg minder te kampen met overgewicht?
“Daar zou je nog van staan kijken. Ik heb al heel veel ongezonde vegans ontmoet. De voedinsgsindustrie heeft daar immers een markt ontdekt en verkoopt nu vegan junk food, of junk food met goede pr, zoals een vriend van me het zegt. Als je een vegan burger wil eten, koop er dan geen in de supermarkt, maar maak hem zelf. Ik heb al heel veel dikke vegans gezien die zichzelf volstoppen met vegan chips.”
En daar een glas vegan wijn bij drinken. Maar alcohol is ook al geen goed idee, toch?
“De snelle 800 keto bestaat uit drie stappen. Je begint heel strikt en wordt na verloop van tijd wat gematigder. Zeker in het begin, de eerste vier weken, is alcohol uit den boze. Het zijn lege calorieën die ook nog eens zin doen krijgen naar chips. Daarna kan het wel. Zelf hou ik enorm van een glas rode wijn. En ook bij een klassieke meditteraanse maaltijd hoort een glas. Tegenwoordig drink ik minder dan vroeger, alleen nog tijdens het weekend, maar dat komt vooral doordat ik er slecht van slaap.”
Is diëten wel nodig? Val je niet af door te sporten?
“Praktisch niemand verliest op langere termijn louter door beweging gewicht. We overschatten het aantal calorieën dat we verbranden tijdens het sporten en eten een donut wanneer we klaar zijn. Dus dan gaan er 100 af en komen er 300 bij en zijn we verbaasd dat we niet vermageren. Bovendien probeert ons lichaam wat we verliezen meteen te compenseren. Wanneer je door twintig minuten te lopen 100 calorieën verliest zal het lichaam er binnen de 24 uur 50 terugnemen, bijvoorbeeld door het ritme van je metabolisme te vertragen. Bewegen is nodig, zowel voor je fysieke als je mentale gezondheid, maar je gaat er niet van vermageren, tenzij je een marathonloper bent natuurlijk.”
Kom je weer bij eens je stopt met het dieet?
“Wanneer je stopt met de eerste fase, de ketofase dus, zul je wellicht wat bijkomen. Een deel van het gewicht dat je verloren hebt bestond immers uit water. Bij een ketodieet is suiker het eerste wat gaat. Voor iedere gram die verdwijnt, verdwijnt er ook drie gram water. Vandaar dat je tijdens het dieet veel water moet drinken. In de volgende stap ga je naar de 5:2-aanpak. Tijdens de week doe je keto, tijdens het weekend niet. Je zal bijven vermageren, maar trager. In de derde fase ga je naar een mediterraans dieet en kijk je wat er gebeurt. Als je buikomvang toeneemt moet je het wat soberder aandoen. Je moet dus alert blijven. In feite komt het erop neer dat je een andere levensstijl aanneemt. Wanneer je nadien weer gaat eten en drinken als voorheen, zul je weer net zo dik worden. En als je het mij vraagt heb ik liever dat mensen niet dik worden dan dat ik hen moet uitleggen hoe ze kunnen afvallen.”
—
Dr. Michael Mosley (1957, Calcutta, India) studeerde filosofie, politieke wetenschappen en economie aan New College, Oxford en werkte twee jaar als bankier in de Londense City. Daarna ging hij geneeskunde en psychiatrie studeren, maar eens zijn diploma op zak was hij zo teleurgesteld in die psychiatrie dat hij zich in 1985 inschreef voor een BBC-opleiding voor assistent producers.
Hij ging meteen aan de slag op de wetenschapsredactie en maakte programma’s en reeksen met titels als The Human Face, Inventions that Changed the World (met Top Gear-presentator Jeremy Clarkson), The Story of Science, The Brain: A Secret History en The Truth About Exercise.
In 2012 maakte hij de documentaire Eat, Fast & Live Longer, die hem op het spoor bracht van de voordelen van periodiek vasten. Het programma legde de basis voor boeken als The Fast Diet, The Fast Life en Fast asleep, waarin hij het over zijn slaapproblemen heeft.
—
Voor het eerst verschenen in De Morgen
