Weg van de oorlog
In alle studies van en literatuur over de Tweede Wereldoorlog hebben mensen die ons land zijn ontvlucht, waarschijnlijk niet zoveel aandacht gekregen. Loes Gompes gaat in dit boek op zoek naar haar familiegeschiedenis. Haar grootvader Gompes werkte in de diamantindustrie in Antwerpen en kwam naar Amsterdam waar zij de familie Schpektor die hier vanuit Oost-Europa was komen wonen, leerde kennen.
Dit boek is een “reconstructie van twee vluchtgeschiedenissen” en daarmee is het boek tegelijk goed getypeerd. Het is een wat zakelijk aandoende beschrijving van hun reizen, hun verblijf elders en de houding van de Nederlandse regering. Op een kaartje zijn hun indrukwekkend lange omzwervingen ingetekend en diverse zwart/wit foto’s laten zien wie deze mensen waren. Het boek begint met de steeds benauwender positie van Joden in de jaren 30. Vooral na de Kristallnacht in 1938 zochten steeds meer Duitse Joden in ons land een goed heenkomen, althans zij probeerden dat want ons land sloot de grenzen steeds meer af.
In deze historische context worden de reizen van de families Gompes en Schpektor beschreven. De familie Gompes komt in 1940 via Frankrijk en Portugal in Nederlands-Indië terecht. Na de Japanse inval komen zij daar in een kamp terecht maar zij overleven dat en reizen na de oorlog terug naar Amsterdam. De familie Schpektor vlucht in 1942 via België, Frankrijk en Portugal via Cuba naar de Verenigde Staten en keert ook na de oorlog naar Amsterdam terug.
Reisverslag
Dit boek De vlucht wordt duur betaald heeft het karakter van een reisverslag en beschrijft gebeurtenissen van deze families. Deze worden ook gerelateerd aan de houding van de Nederlandse regering die niet zoveel aandacht voor deze groep Nederlanders had. Hoe mensen deze tijd hebben beleefd en hoe zij hebben geleefd in deze oorlogsjaren, komt in dit boek niet zo sterk naar voren.
De titel De vlucht wordt duur betaald suggereert een ‘spannend’ verhaal maar het boek kon mij niet zo boeien. De ondertitel zegt dat het De oorlogsgeschiedenis van twee joodse families is en zij hebben natuurlijk de gevolgen van de oorlog en de jodenvervolging ondervonden want anders zoek je geen uitweg naar het buitenland. Toch is hun verhaal over de oorlog van heel ándere aard als je het plaatst naast dat van Joden die in ons land zaten ondergedoken – lees het aangrijpende boek Een adres – of Joden die in concentratiekampen terecht kwamen waarvan het boek De Holocaust een indrukwekkend overzicht geeft. Aan de andere kant: ieder mens had zijn of haar eigen verhaal in oorlogstijd, droeg dat voortaan met zich mee en hoorde verhalen van andere mensen die weer ánders waren.
Loes Gompes is programmamaker en journalist.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
