Dicht bij mensen aan de grens
[Recensie] Dit boek met de opmerkelijke titel De vluchteling, de grenswacht en de rijke jood is uitermate actueel want het gaat over mensen die hun eigen land zijn ontvlucht en in Nederland een nieuw bestaan hopen op te bouwen. Zij stuiten echter aan onze landsgrenzen op asielprocedures en belanden vervolgens in een langdurig traject waarin over hen moet worden beslist.
De vluchteling, de grenswacht en de rijke jood maakt deel uit van een project ‘Vitale ideeën voor de wereld van morgen’ waarin op constructieve wijze naar actuele problemen in de samenleving wordt gekeken.
Arnon Grunberg benadert mensen die naar ons komen vanuit de gedachte van gastvrijheid en solidariteit met hun situatie. Hij plaatst de huidige ontwikkelingen in een historisch perspectief en staat onder andere stil bij de geschiedenis van de DDR in haar nadagen, waarin mensen uitweken naar het vrije westen. De komst van vluchtelingen naar ons land speelt zich af binnen de context van het Europese beleid, al gaat de aandacht hoofdzakelijk uit naar mensen die naar ons land toekomen.
Ontmoetingen
Het boek geeft informatie over de gang van zaken in opvangcentra voor asielzoekers en brengt in kaart hoe de procedure voor deze mensen verloopt. We lezen over de IND die als taak heeft om de geloofwaardigheid van het verhaal van de asielzoeker vast te stellen.
Interessant zijn met name de gesprekken die Arnon Grunberg voert met mensen die beroepshalve bij asielzoekers betrokken zijn zoals advocaten en staatssecretaris Eric van der Burg. Hij woont ook gesprekken met asielzoekers bij. Voor Grunberg is de asielcrisis een ‘humanistische noodtoestand’ en daarom spelen niet de getallen en het abstract ogende politieke beleid de hoofdrol maar de ontmoeting met mensen die het betreft. Zo komt voor de lezer de asielzoeker concreet in beeld.
Met subtiel maar duidelijk venijn komt de mening van Grunberg soms naar voren: ‘Met het verstrijken van de jaren is het vreemdelingendebat immaterieel erfgoed geworden’(p. 89). De ‘asielzoeker’ is in dit boek geen anoniem onderdeel van een beladen politiek probleem maar in de eerste plaats een mens in een bijzondere fase van z’n leven die alles achter zich heeft gelaten omdat hij daar geen leven meer heeft en geen toekomst meer ziet.
Pleidooi
De vluchteling, de grenswacht en de rijke jood is dan ook een impliciet pleidooi om deze in ónze ogen vreemdeling en buitenlander in de allereerste plaats als mens te zien en vanuit die optiek op te vangen in een sfeer van barmhartigheid en gerechtigheid.
Het boek is geen klaagzang over misstanden in asielzoekerscentra en over alles wat er in de procedure niet goed gaat. Integendeel: de inzet van mensen die beroepshalve met asielzoekers omgaan, komt meer dan eens positief en betrokken naar voren.
Arnon Grunberg is schrijver en sinds 2014 lid van de Akademie van Kunsten. Hij ontving voor zijn werk de P.C. Hooftprijs en de Johannes Vermeerprijs. In 2020 hield hij de 4-mei lezing.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
