Een vrouw om te haten
[Recensie] Het in 2018 verschenen De vrouw die vluchtte van Anaïs Barbeau-Lavalette heeft sinds de verschijning in 2018 nauwelijks aandacht gekregen. Recensies ontbreken vrijwel geheel en het aantal keren dat het boek is aangemerkt als gelezen door Nederlandstalige lezers is op de vingers van een hand te tellen, zie bijvoorbeeld Goodreads. Dat is vooral opvallend omdat de waarderingen behoorlijk hoog zijn en dat begrijp ik helemaal. Want het is simpelweg een goed boek, het weet de aandacht met gemak vast te houden en het is aangrijpend, hoewel geen echte tranentrekker.
Anaïs Barbeau-Lavalette heeft haar moeders moeder, Suzanne, nooit gekend. Om te achterhalen waarom haar grootmoeder haar man en twee jonge kinderen verliet en om Suzannes leven te reconstrueren, huurt ze een privédetective in.
Crisisjaren
De vrouw die vluchtte is een intrigerend portret van Suzanne, die opgroeide tijdens de crisis van de jaren dertig, lid was van een invloedrijke groep dissidente kunstenaars, onvermoeibaar streed voor vrouwenemancipatie en met gevaar voor eigen leven deelnam aan de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. We volgen haar gedurende 85 jaar, van Montréal naar New York naar Brussel, van minnaar naar minnares naar minnaar, via een abortus, alcoholisme, boeddhisme en een inrichting, en ontrafelen zo een vrouwenleven in de marge van de geschiedenis. Bovenal toont De vrouw die vluchtte de zoektocht van een kleindochter naar haar verleden, in een poging dat te begrijpen.
Het is een prachtig uitgangspunt. Na het overlijden van Suzanne Meloche (1926-2009) krijgt haar kleindochter, de auteur van De vrouw die vluchtte, eindelijk toegang tot het leven van haar grootmoeder. Als erfgenaam is zij de aangewezen persoon om het appartement leeg te halen. Zij vindt heel wat materiaal over haar grootmoeder, foto’s, krantenartikelen en door deze vrouw geschreven teksten. Eindelijk kan zij een poging wagen om deze markante vrouw, die zij nooit echt heeft gesproken, te leren kennen.
Avant-garde
Want markant is zij zeker. Zij was als jonge vrouw betrokken bij een avant-gardistische kunstbeweging. Het leverde haar niet veel erkenning op van haar man, ook betrokken bij die beweging, een eigenzinnig type dat neerbuigend deed over haar werk. Ze gaat bij hem weg en haar twee kinderen weet zij bij een opvang onder te brengen. Gedurende de rest van haar leven toont zij geen interesse in haar kinderen. Sterker nog, als haar dochter haar uiteindelijk weet op te sporen, blijft het bij een eenmalige hernieuwde kennismaking, waarna zij duidelijk maakt geen prijs te stellen op een vervolg. Zij gedraagt zich op dat soort momenten kil, gevoelloos, egocentrisch.
Haar leven stond in het teken van kunst en activisme. Zo was deze Suzanne betrokken bij diverse protestbewegingen, onder andere bij acties tegen rassenscheiding in het openbare leven. Dat was haar levensvervulling, een gezinsleven pastte daar niet in. Sowieso was zij iemand die zich niet kon binden. Zodra mensen te dichtbij kwamen, nam zij afstand. De titel zegt genoeg.
Levensverhaal
Wat opvalt is dat De vrouw die vluchtte consequent in de jij-vorm is geschreven. Dat kan helemaal verkeerd uitpakken. Emotie kan de overhand nemen, in welke vorm dan ook. Barbeau-Lavalette is er uitstekend in geslaagd om de emotie te doseren. Het is een goede mix tussen zakelijk beschrijvend en gevoelig. Een ander ding dat opvalt, is dat het levensverhaal compleet oogt. Het kan niet anders dan dat Barbeau-Lavalette de gaten, die er in zo’n situatie zijn, zelf heeft opgevuld. Maar dat gaat om details en bijzaken, de hoofdlijn blijft overeind.
Zoals gezegd, een sterk boek en het had meer aandacht verdiend dan het in Nederland heeft gekregen, helaas.
—
Eerder verschenen op jkleest
