Een boek dat de deuren openzet naar een mij niet bekende wereld
Beste Elena,
[Brief] Uw boek De wonderen begint met een citaat van Philip Larkin. “Clearly money has something to do with life.” Dat ene citaat vat het boek op een bijna perfecte wijze samen. Want geld of eerder een gebrek aan geld is het centrale thema in uw boek. U toont situaties waarin mensen worden gebracht als gevolg van geldgebrek. U toont de dingen die iemand doet of net niet doet door geldgebrek. Geldgebrek dwingt mensen tot keuzes die zij in andere en meer comfortabelere omstandigheden helemaal niet zouden maken.
Het leven zoals het is
Wat uw boek toont, is het leven zoals het is. Het leven zoals het door velen geleefd wordt maar door weinigen gezien wordt. Want laten we eerlijk zijn, de bevoorrechten weten niet wat de niet bevoorrechten ervaren. Dat gebrek aan kennis weerhoudt hen niet een oordeel te vormen over hen die onderaan bengelen. Over hen die aan de rand van de maatschappij leven. Ik lees uw boek als een aanklacht. Een aanklacht tegen onrecht. Een aanklacht tegen onmacht. U had ervoor kunnen kiezen een ‘pamfletterige’ en vluchtige aanklacht neer te pennen. Dat doet u niet. U smokkelt uw aanklacht binnen in uw nieuwste roman. Niet op een verdoken manier. De lezer hoeft niet met een vergrootglas doorheen uw boek te snuffelen. Omdat het verhaal voor zich spreekt. Het verhaal vertaalt uw argumenten. Het verhaal vertaalt het citaat van Philip Larkin.
Om uw aanklacht duidelijk te maken, kiest u voor twee protagonisten. Maria en Alicia zijn een grootmoeder en kleindochter. Beide wonen en werken in Madrid. Toch weten zij niet van elkaars bestaan. Maria, de grootmoeder, kwam naar Madrid nadat zij ongewild moeder is geworden. Alicia, de kleindochter, kwam naar Madrid nadat haar vader zelfmoord pleegde. Maria heeft altijd armoede gekend. Alicia heeft kunnen proeven van geld en materiële welvaart, maar de zelfmoord van haar vader veroordeelde het gezin tot een leven onderaan de sociale ladder.
Madrid
In Madrid trachten beide vrouwen te overleven. Via weinig aantrekkelijke jobs. Jobs die net genoeg betalen om te kunnen leven. Een spaarcentje opzij zetten is helemaal geen optie. Wat binnenkomt, wordt opnieuw uitgegeven. De werkelijkheid is rauw. Is bruut. Ik had gehoopt dat u uw protagonisten enige troost zou bieden. Dat u hen in hun vrije tijd plezier en verlichting zou schenken. Maar zelfs dat doet u niet. De rauwheid trekt u consequent door. Uw boek lijkt weinig kleuren te verdragen en lijkt enkel zwart en grijs te tolereren.
Nu zou men kunnen denken dat er weinig vreugde valt te beleven aan het lezen van uw boek. Dat is niet helemaal zo. U zorgt voor een lichtpuntje. Een licht vlammend lichtje, dat evenwel bijna constant dreigt uit te doven. Enkel de veerkracht van de vrouwen houdt het vlammetje aan de gang. Beiden zoeken een eigen manier om onafhankelijk te zijn. Ondanks het gebrek aan geld trachten zij die onafhankelijkheid te behouden. Die voortdurende strijd levert slechts kleine successen. Maar vroeger zei mijn wijze moeder dat alle kleine beetjes groot maken. Die gedachte lijkt Maria en Alicia op de been te houden.
De kleine dingen
Die kleine succesjes noemt u de wonderen. In de wereld van Maria en Alicia schuilen die wonderen in de kleine dingen. In de alledaagse dingen. In die dingen waaraan mijn voorbijgaat als geldgebrek van geen tel is. Het voelt als een troostprijs. Maar dat is het niet. Het is een manier van leven om elke dag opnieuw te beginnen. Het is een manier van leven dat hoop verpakt in kleine dingen. Geldgebrek dwingt misschien klein te leven, maar verhindert niet klein te dromen. U zal misschien vreemd opkijken als ik deze woorden schrijf.
Laat mij u zeggen, ik ben een optimist. Ik tracht in de grootste miserie toch enige hoop te ontwarren. Dat heb ik met uw boek ook gedaan. Om de pijn, die ik ervaarde bij het lezen, toch enigszins te temperen. Ik zou kunnen begrijpen als Maria en Alicia mij zouden toeschreeuwen dat ik er compleet naast zit. Dat zij mij zouden toeschreeuwen dat zij in de hel verblijven. Dat alles zou ik kunnen begrijpen. Maar desondanks blijf ik speuren naar enige warmte. Ter wille van Maria. Ter wille van Alicia. Omdat ik het hen van harte gun. Daarom dus, tegen beter weten in, tracht ik uw boek anders te lezen. Helderder. Lichtvoetiger.
Aanklacht tegen onrecht
Uw boek is een aanklacht tegen onrecht. Een aanklacht tegen onmacht. Dat schreef ik reeds. Tegelijk is uw boek een feministisch pleidooi. Een ode aan de kracht van vrouwen. Hun strijd om onafhankelijkheid is tegelijk een strijd om als vrouw overeind te blijven. Om als vrouw hun plaats op te eisen. Zowel Maria als Alicia zoeken een manier om die plaats op te eisen en blijvend te beschermen.
Beste Elena. Uw boek is een uitdaging. Uw boek is niet het meest evidente boek om te lezen. Het vraagt een inspanning. Het vraagt een niet aflatende aandacht. Ik heb die inspanning volgehouden. Ik heb die aandacht aangehouden. In ruil hebt u mij beloond. Met een voortreffelijk boek. Een boek dat mij wakker schudde. Een boek dat de deuren openzette naar een wereld die ik voordien niet kende of meende te kennen. Een boek dat een harde thematiek koppelt aan knappe literatuur. Voor deze verwarrende maar bovenal intense confrontatie wil ik u danken. Van ganser harte.
Met vriendelijke groeten,
—
Eerder verschenen op Uitgelezen
