De omineuze Malina
Het is niet de bekendste naam in het literatuurcircuit, maar fijnproevers weten haar te vinden: Ingeborg Bachmann. Een Oostenrijkse schrijver die twee dichtbundels, een verhalenbundel en na een lange pauze de roman Malina publiceerde. Bachmann stierf in 1973 in Rome aan de gevolgen van een brandongeval.
Gelukkig hebben we haar nalatenschap nog. Uit haar publicaties stelde uitgeverij Koppernik deze bundel samen. De stevige titel Doodsoorzaken is een overkoepelende naam voor teksten die in steeds sterkere mate het stempel van onvoltooidheid dragen. Malina is daar het voorbeeld van, een roman die Bachmann publiceerde twee jaar voor haar dood.
Bachmann zelf hierover: Malina is uitdrukkelijk een autobiografie, maar niet in de traditionele zin. Een geestelijke, denkbeeldige autobiografie. Deze alleenspraak, deze nachtelijke existentie heeft niets te maken met de gangbare autobiografie waarin bepaalde mensen hun levensloop en avonturen vertellen.”
Vier boeken in één band
De bundel is een dikzak van precies 501 bladzijden. Daarin vinden respectievelijk Malina, Het geval Franza, Requiem voor Fanny Goldmann en Frankfurter Buchmesse een plaats. Het wonderlijke is dat Malina door al die verhalen heen echoot. Misschien is dat onvermijdelijk als we de ontstaansgeschiedenis daarvan lezen, die tegen het obsessieve aanleunt.
Die focus volgend, bekijken we eerst Malina. Het is opgezet als een klassiek toneelstuk/verhaal. Keurig krijgen we eerst een lijstje van de personages met hun achtergrond en karakter. Dan start op dagboekachtige wijze het verhaal:
“Alleen over de tijdsaanduiding moest ik lang nadenken, want het is mij bijna onmogelijk ‘vandaag’ te zeggen, hoewel je elke dag ‘vandaag’ zegt, ja, moet zeggen, maar als mensen me bijvoorbeeld vertellen wat ze vandaag van plan zijn – om over morgen maar te zwijgen – krijg ik niet, zoals men vaak denkt, een afwezige blik, maar een heel oplettende, omdat ik in verlegenheid verkeer, zo hulpeloos sta ik tegenover ‘vandaag’, want dit vandaag kan ik alleen in grootste angst en vliegende haast doorkomen, en erover schrijven, of alleen zeggen, in deze grootste angst, wat er gebeurt, want wat over vandaag geschreven wordt, zou je meteen moeten, vernietigen, zoals je echte brieven verscheurt, verfrommelt, niet afmaakt, niet wegstuurt, omdat ze van vandaag zijn en in geen vandaag meer zullen aankomen.”
Getormenteerd leven|
Tikje neurotisch, zou men zeggen, waarschijnlijk te wijten aan het feit dat de schrijfster alsmaar worstelt met de omineuze figuur Malina, die ze verderop begint te benoemen. Een figuur die een zwaar stempel drukt op het verhaal – of op haar zelf?- en die ze al schrijvend lijkt te willen neutraliseren. Zonder succes. Beklemmend is hier het sleutelwoord. Onsamenhangend is nog zo’n sleutelwoord, en fragmentarisch, springerig eveneens. Humor ontbreekt trouwens ook niet, wat fijn wat luchtigheid geeft in zo’n dikbuikige geschiedenis. Als u tijd, zin en energie hebt voor een getormenteerd verhaal, beveel ik Doodsoorzaken warm aan.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
