Zomerherinneringen
[Recensie] Dierbare herinneringen aan een jeugdige zomer, waarin de lucht alleen maar blauw was, de zon je naar avontuurlijke schaduwen joeg en het water altijd voor verkoeling zorgde. Een zorgeloze tijd toen er nog geen oorlog was, de ouders nog bij elkaar waren of de broertjes en zusjes nog allemaal daar.
Bonjour tristesse van Françoise Sagan las ik al op jonge leeftijd en misschien kende ik de valkuilen nog niet van de volwassenen en de liefde, want het boek maakte vooral diepe indruk op me wegens een zomer aan zee: het blauwe water, de schaduwrijke bomen en het landelijke leven in een zomer in Zuid-Frankrijk.
De Griekse Bonjour tristesse
Drie zomers van Margarita Liberaki is misschien wel de Griekse equivalent van Bonjour tristesse, een klassieker die populair werd wegens het relatief onbezorgde leven van drie zussen, die opgroeien op een landgoed niet ver van Athene, in Kifisia. Het verhaal ademt zon en vrijheid uit en speelt nog vóór de Tweede Wereldoorlog. Het werd net na de oorlog, in 1946, gepubliceerd, toen de hieropvolgende burgeroorlog in de startschoenen stond. Een spannende tijd, waarna de dictatuur van de kolonels nog zou volgen.
Geen wonder dat veel Grieken dit boek enthousiast ontvingen: met heimwee terugdenkend aan de tijd toen je je hoogstens met strohoedjes moest wapenen tegen de onbarmhartige zon en er geen angst was voor soldaten. Drie strooien hoeden is de vertaling van de Griekse titel (Τα ψάθινα καπέλα) en het hoofddeksel is nog steeds niet weg te denken uit de zomermaanden in Griekenland.
De familie
Katherina koos voor vuurrode papavers op haar hoed, zij is de pittigste van de drie zussen. Ifanda had een hoed met hemelsblauwe vergeet-me-nietjes, een dromerige meid met kunstzinnige aspiratie. Maria liep met blozende kersen op haar hoed, een dame die met veel verve de liefde wil ontdekken. Het is voornamelijk de jongste zus, Katherina, die aan het woord is. Soms komen de twee oudere zussen aan het woord, maar meestal vertelt Katherina over het wel en wee van Maria en Ifanda.
Ook de gescheiden moeder, de ongetrouwde tante Therese, een grootvader en huishoudster Rodia wonen onder hetzelfde dak. Afwezige is de vader, die in Athene in een appartement woont met zijn moeder en zijn broer, maar zijn dochters regelmatig meeneemt op avontuurlijke tochten. En eigenlijk is de Poolse oma ook een afwezige. Die ging er op een mooie dag zomaar vandoor met een charmante pianist.
En er is Mario, een buurjongen, die heimelijk verliefd is op Maria, maar Maria wil liever nog wat experimenteren, voordat ze zich in een huwelijk vastlegt. Ifanda heeft ook zo haar gevoelens wanneer bepaalde jongens voorbijkomen, maar houdt vol dat ze niet wilt trouwen. Ze trekt erg naar tante Therese toe, die boven een atelier heeft waar ze schildert. Deze tante moet niets van mannen weten en moedigt de zusjes dan ook niet aan om op vrijerspad te gaan.
Vrijheid
In het begin komt Katherina nog naïef over en verwondert ze zich nog over van alles. Als een kind dwaalt ze graag over het land en beschrijft de uitbundige natuur zoals bomen, planten en dieren. Maar drie zomers leren haar veel over de liefde en het echte leven, en zo raakt ook Katherine in de ban van de liefde.
De familie gaat op bezoek bij de buren, ze maken uitstapjes met de vader en zijn broer, ze eten en drinken limonade en luieren heel wat af. En er wordt ook heel wat gepraat, waarbij onderwerpen als seks voor het trouwen, abortus en ontbindende huwelijken de revue passeren, voor die periode best wel gedurfde gesprekken. Want eigenlijk staan de drie zussen niet helemaal model voor een gemiddelde Griek, die veel traditioneler is. De zussen lijken vrij te zijn en doen wat ze willen. Ze streven naar een vrijheid die niet altijd evident was in die tijd. Net zoals hun Poolse oma lijken ze het leven naar hun eigen hand te zetten.
Albert Camus
Bruiloften en geboorten, en zelfs de dood komen voorbij in deze zomerse roman waarin Katherine volwassen wordt. Haar herinneringen aan het rondlummelen in bomen en over het landgoed, bezoekjes aan de buren en pootjebaden in de rivier lijken universeel en zullen veel mensen aanspreken. Zoals ik in Bonjour tristesse werd geraakt door de warme zomer aan de mediterrane zee, werd de Franse schrijver Albert Camus vooral gegrepen door het zonnige karakter van het boek. In een brief schreef hij aan Liberaki:
“Tegenwoordig is de zon uit de boeken verdwenen. Dit is waarom ze pijn doen in plaats van helpen leven. Maar het geheim wordt nog steeds in uw land bewaard, overgedragen van ingewijde op ingewijde. En dat zal voortduren, ook als de nacht voorbij is. U behoort tot degenen die het doorgeven. Ik voel me verbonden met dit boek.”*
Het verhaal speelt weliswaar niet aan zee, maar straalt evenzogoed een zomerse loomheid uit, die als een zonwerende sluier over het verhaal hangt. Het is een heerlijk boek met een zachte onderstroom aan onderwerpen die soms wel wat drama hebben, maar je niet echt triest maken. Je wordt hoogstens een beetje weemoedig met herinneringen ophalen. Ideaal voor hete zomers wanneer sloom bewegende gordijnen voor wat koelte zorgen tijdens een middagdutje met een boek.
—
Ook verschenen op Smitaki’s Boekenlust
