Geworstel met kwantummechanica
De roman Drie hinkt vanaf het begin op twee gedachten. Aan de ene kant is het een sciencefiction roman, waarin de spanning moet worden hooggehouden door het aan de hand van simpele kwantummechanica uitgelegde bestaan van parallelle universums. Aan de andere kant weet auteur Maarten Schinkel (1960) uit dit bestaan van parallelle universums een verhaallijn met hoofdthema voort te laten komen dat een existentiële levensvraag van de mens behandelt: hoe om te gaan met het principe van vrije keus? Met zo’n dubbel hoofdthema heeft Schinkel het zichzelf behoorlijk moeilijk gemaakt. De roman staat of valt immers met zowel de kwaliteit van uitwerking van beide afzonderlijke thema’s, als van de wijze waarop deze samen in een verhaal zijn verweven.
Vanuit hoofdpersoon Walter Bardinski moet alles in de roman aannemelijk worden gemaakt. Hij is een vroege veertiger en gemiddelde burger. Als schrijver voor een wetenschappelijk tijdschrift wordt hij uitgenodigd bij een onbekend onderzoeksinstituut in Twente. Het instituut belooft hem een grote rondleiding. Voorwaarde is wel dat hij slechts observeert en luistert, en zijn rol als journalist laat varen: alles is strikt geheim.
De nieuwsgierigheid wint het van Bardinski’s journalistieke instelling en hij besluit aan de eisen van het onderzoeksinstituut te voldoen. Hier begint voor hem een weg van verschillende privé-colleges over de bestaansmogelijkheden van heden, verleden en toekomst; over verstoringen in de tijdruimte die in het instituut kunnen worden waargenomen, door peperdure apparaten die zwaartekrachtsgolven kunnen meten; en over de denkwijze tot in de elfde dimensie. Hoe ingewikkeld deze zaken ook mogen klinken, Schinkel slaagt erin op een houtje-touwtje manier alles op heel geloofwaardige manier over te brengen. Ik als betrekkelijke leek in de kwantummechanica had geen enkel probleem hem te volgen in zijn uitleg. Naast geloofwaardigheid weet de schrijver ook een hoge spanning te creëren: door alle inleiding in zulke ongewone zaken ontwikkelt zich het gevoel dat de lezer iets groots te wachten staat.
Het echte grootse blijft helaas uit. De spanningsboog waar zo goed aan is begonnen wordt afgebroken, en het verhaal gaat plotseling op een andere voet verder. Bardinski komt tot de ontdekking dat in andere universums andere keuzes gemaakt kunnen zijn, en andere keuzes leiden tot andere personalia. Zo kan hij in het ene heelal een heroïnejunk zijn, in het andere een geslaagde rockartiest. Als ‘gemiddelde man’ komt hij door een vreemd toeval zijn eigen twee uitersten uit andere werkelijkheden tegen, de junk onder de naam Berry en de rocker onder de naam Spike, en hiermee moet hij de confrontatie aangaan. De inleiding tot de confrontatie is mooi.
‘“U bent bekend met de piramide van Mazlow?”
Hij keek naar Berry.
“Een mens gaat eerst op zoek naar overleving: eten, drinken, een dak boven zijn hoofd. Als daaraan voldaan is,” hij keerde zich nu naar Bardinski, “zal hij het volgende stadium ambiëren: geborgenheid, welstand, erkenning, een sociale omgeving.” Hij draaide verder, tot hij Spike aankeek. “Mocht hij dat voor elkaar krijgen dan gaan zijn wensen naar het hoogste niveau, dat neerkomt op het vervullen van zijn immateriële wensen en dromen, de zucht naar zelfverwezenlijking.”’
Met alle drie de stadia van Mazlows piramide in één universum vertegenwoordigd, doet de volgende vraag zich voor: welk stadium is het goede, en wie heeft het meeste recht tot leven. In het instituut zijn ze er namelijk van overtuigd dat slechts één persoon per heelal aanwezig mag zijn: de rest moet worden vernietigd.
Dit als hoofdlijn van een verhaal biedt veel perspectief. Uitgewerkt wordt het echter nauwelijks, omdat de schrijver voortdurend worstelt met de keuze tussen sciencefiction of psychologische roman. Hij heeft twee goede verhaallijnen in handen, maar slaagt er niet in ze met elkaar in balans te brengen. De spanning van het sciencefictionverhaal loopt dood en voor het ‘vrije keus’-dilemma wordt geen ruimte meer gemaakt. De verhaallijnen zijn niet goed met elkaar verweven, en daardoor ‘valt’ deze roman. Interessant, ambitieus, onaf.
