Anne Frank is gaan leven voor de Syrisch/Koerdische schrijver Maha Hassan
[Recensie] Dromen over Anne Frank. Dat doet de Syrisch/Koerdische schrijver Maha Hassan. Niet zo gek, want in 2007 krijgt ze de gelegenheid om als writer in residence een jaar lang te wonen in het huis waar Anne Frank van 1933 tot 1942 opgroeide: Merwedeplein 27 in Amsterdam. Dit huis is nu beschikbaar voor schrijvers uit landen waar mensen die in de verdrukking leven, om even op adem te komen.
Writer in residence
Maha Hassan was in 2007 een van de eersten die hier gebruik van kon maken. Het duurde tot 2019 duren voordat ze haar aantekeningen uit die tijd uitwerkte tot een boek dat oorspronkelijk in het Arabisch is geschreven en dat nu uitkomt in een Nederlandse vertaling.
Vereenzelvigen
In het eerste deel beschrijft Hassan wat haar overkomt als ze voor het eerst in Amsterdam is en verblijft in het huis dat in oorspronkelijke staat is teruggebracht. Het staat vol herinneringen aan Anne en aan de familie Frank. Hassan vereenzelvigt zich al gauw met deze Anne. Ze leest en herleest haar dagboekteksten en ziet zichzelf geconfronteerd met de angsten uit haar eigen onderdrukte verleden. Hassan duikt zo diep in haar privéleven, dat ’s nachts en in haar dagdromen Anne levensecht wordt: ze wonen samen in het huis, ze respecteren elkaars ruimte en schrijven ook elkaars dromen op.
De schrijfstijl die Hassan kiest is die van een mengeling van fictie en non-fictie. Anne is nog steeds het pubermeisje uit haar dagboek, maar leeft wel in het hier en nu. Dit leidt tot emotionele en persoonlijke ontboezemingen bij beiden.
Massagraf
Dit alles roept wel de vraag op: hoe ‘heilig’ is Anne Frank? Mag je haar wel op deze manier neerzetten? Moet Anne niet de Anne blijven zoals zij in ons collectieve geheugen is opgeslagen? Anne gaat weer voor ons leven, hoe confronterend ook de eerste zin van het boek is waarin Anne over zichzelf schrijft: ‘Ze gooiden me in een massagraf van nog geen zestien meter lang…’
In het tweede en laatste deel van het boek beschrijft Hassan hoe Anne Frank nog steeds in haar gedachten is en met haar meereist. Zo beschrijft ze haar eigen ontwikkeling als Koerdische vrouw in de context van de Arabische wereld.
Westbank
Bijzonder is een bezoek aan de stad Ramallah op de bezette Westbank, waarin Anne meereist. Zo beschrijft Hassan de minachtende en vijandige houding van de Israëlische politie bij de grenspost en voelt ze dezelfde onbestemde angst die zij eerder in Syrië had ervaren tegenover de handlangers van de veiligheidsdiensten. ‘Je hebt geen rechten hier’, schrijft ze.
In het boek blijft ook Anne schrijven. Na de reizen, als het boek bijna uit is, laat zij Hassan weten dat ze haar boek onvolledig en subjectief vindt. Ze schrikt daarvan. Hassan stelt zich voor dat Israëliërs woedend zijn als ze haar boek zouden lezen. ‘Waar haal je het recht vandaan om onze dochter mee te nemen. Anne is ons symbool’, zullen ze zeggen. Maar Hassan herpakt zich: Anne was Joods, niet Israëlisch.
—
Eerder gepubliceerd in Friesch Dagblad
