Over liefde, verlangen en verlies als spirituele oefening
De auteur
[Recensie] Jan Geurtz is leraar Tibetaans boeddhisme en auteur van verschillende boeken. Hij schreef onder andere over liefde en verslaving. Vanuit een fundamenteel gevoel van zelfafwijzing zoeken we onze toevlucht in tal van verslavingen, zo betoogt hij. Bovenal zoeken we echter naar bevestiging en waardering van anderen in liefdesrelaties. Zowel die objecten van verslaving als die relaties zullen ons nooit geven wat we nodig hebben en dat veroorzaakt vervolgens een hoop ellende. Geurtz bespreekt hier zeer herkenbare problematiek en bereikte met zijn boeken en spirituele retraites een breed publiek.
Thematiek
Dit boek kun je beschouwen als meer van hetzelfde plus een allegaartje van losse gedachten en gedichtjes. Geurtz start bij de vraag wat liefde en verliefdheid precies is en welke rol het ego hierin speelt. De auteur werd onlangs zelf weer hevig verliefd en wie in die dynamiek terechtkomt, zo vertelt hij, ervaart bij uitstek de rollercoaster van het ego. Immers, alle verlangen, angst, bezitterigheid en eenzaamheid die je tegenkomt in dat spel zijn oprispingen van het ego met al zijn hardnekkige projecties.
De boeddhistische meditatiepraktijk die Geurtz zich heeft eigengemaakt leert echter een weg voorbij dat ego. Geurtz vertelt dan ook dat hij via deze en eerdere liefdes ook een hogere en diepere liefde heeft ervaren. Een ervaring van universele liefde, voorbij het gestuntel van het ego – al hoort dat gestuntel er gewoon bij.
De auteur legt aan het begin van dit boek wat meer uit over het type meditatie dat hij beoefent en leert. Het gaat om inzichtsmeditatie, wat volgens hem iets anders is dan populaire kalmeringsmeditatie. In feite leer je dat je gedachten maar gedachten zijn en niet de waarheden die ze pretenderen te zijn. De meditatie is gericht op de ‘non-duale essentie’ van de werkelijkheid. De kunst hiervan omschrijft Geurtz als ‘het bewust waarnemen van alles wat je ziet en hoort en denkt en voelt zonder veroordeling of verzet ertegen’.
Vervolgens is het boek gevuld met acht korte essays die iets van deze boeddhistische praktijk uitleggen, steeds aangevuld met een heleboel gedicht-achtige tekstjes, die de auteur contemplaties noemt.
Interessant
De meest interessante vraag die dit boek oproept is die naar de rol van het ego. Het ego moet in zekere zin natuurlijk gewoon opzouten om ruimte te maken voor die non-duale essentie, die universele liefde en verbondenheid. Tegelijk is Geurtz er volstrekt duidelijk en eerlijk over dat dat zo makkelijk nog niet is. Zelfs een zeer geoefende mediterende persoon rommelt maar wat aan met dat hardnekkige ego. Geregeld maakt hij duidelijk dat het hoogst haalbare misschien wel een beetje mededogen met dat stuntelende ego is. Citerend uit één van de meditatieve flarden:
“In die oordeelvrije helderheid opent zich
de vertedering voor Jans geworstel,
het mág Jan, het is oké, het hoort erbij.
In de liefdevolle omhelzing van hardheid
wordt alles zacht en goed,
en lossen Jan en zijn geworstel gelijktijdig op.”
Tegelijk opent het boek met een uiteenzetting over meditatie die best streng en ‘dogmatisch’ overkomt. Is ware liefde nou pas bereikt wanneer we het ego loslaten? Dat is niet velen gegeven en dan ook nog eens op zeldzame momenten. Is liefde iets elitairs?
Reden om dit boek niet te lezen
Het boek is een allegaartje van schrijfsels waarin het een beetje gissen is naar een centraal thema. Het begint bij vrij theoretische uiteenzettingen over meditatie, gaat dan uitgebreid in op liefde en verliefdheid en bespreekt vervolgens willekeurige thema’s (ouderdom, taal, of heel algemeen ‘ervaringen op het spirituele pad’). De ‘contemplaties’ hebben de vorm van gedichten en vullen enorm veel bladzijden, maar zijn in feite matig opgeschreven betoogjes of gedachten.
De auteur kan natuurlijk altijd zeggen dat deze chaos het rationele ego van zichzelf moet bevrijden, maar een boek moet gewoon wat beter geschreven zijn dan dit.
Reden om dit boek wel te lezen
De uitnodiging die dit boek bevat om eens een kijkje achter het ego te nemen, of op z’n minst je ego en zijn belangen uit te dagen is beslist de moeite waard.
—
Eerder verschenen in Trouw
