Een principieel politicus
[Recensie] De naam van Pieter Omtzigt zal – samen met Renske Leijten – voor altijd aan de toeslagenaffaire verbonden blijven. Dat hij het volhoudt in het CDA is opmerkelijk; in een praatprogramma kwam naar voren dat hij door diverse partijen is benaderd om over te stappen maar hij zegt zich thuis te voelen in het CDA.
De opening van het boek is een citaat van Sylvain Ephimenco uit 1998 in De Groene Amsterdammer waarin hij zegt “… dat Nederland af is. Zoals een huis af kan zijn” (p. 7). Dat zorgde voor een zekere zelfvoldaanheid en een houding van op de winkel passen.
Welmoed Vlieger, filosoof en columnist, voert een vraaggesprek met Pieter Omtzigt waardoor we hem persoonlijk leren kennen. Interessant is wat hij vertelt over zijn huwelijk met een Syrisch orthodoxe vrouw waardoor zijn interesse in de positie van christenen in het Midden-Oosten wordt versterkt.
Zijn ervaringen in het buitenland hebben Pieter Omtzigt anders leren kijken naar de Nederlandse samenleving. Hij besefte dat misstanden in andere landen zich ook bij ons kunnen voordoen. In dit interview wordt zijn fundamentele punt zichtbaar: “Er wordt in Den Haag te veel gestuurd op modeluitkomsten in plaats van op de werkelijkheid. Het hele Nederlandse politieke systeem is gebouwd op koopkrachtplaatjes, stikstofmodellen, kortom op ‘modeldenken’“,(p. 17). Daar verzet Pieter Omtzigt zich krachtig tegen want het doet tekort aan de geschakeerde werkelijkheid waarin mensen zich bevinden. De modellen worden belangrijker dan de mensen, met alle gevolgen van dien. “De modellenwereld is in Nederland totaal dominant als het gaat om koopkracht, om de coronacrisis, om de stikstof en om het klimaatbeleid” (p. 114).
De toeslagenaffaire wordt uitvoerig besproken en eigenlijk is dat het hoofdonderwerp van dit boek. Voor wie de ontwikkelingen in de afgelopen tijd heeft gevolgd, zal er misschien niet veel nieuws in staan maar Pieter Omtzigt zet alles wel helder op een rij en legt ook hoe de belastingdienst functioneert en hoe dit kon gebeuren. Zijn terugblik is daarom wel verhelderend. De toon is die van een verslag; Pieter Omtzigt zet de feiten op een rij en komt daar niet steeds tussendoor met een waardeoordeel. Dat weten we immers wel…
De wijze waarop informatie vervolgens jarenlang wordt achtergehouden en mensen die hiernaar op zoek was, worden tegengewerkt, is ronduit onthutsend. Zoals Pieter Omtzigt schrijft: “Het is het ministerie dan dus al twee jaar gelukt om 135 documenten, waaronder simpele agenda’s van vergaderingen, geheim te houden” (p. 163).
Het hierop volgende hoofdstuk draagt de veelzeggende titel: Het toeslagenschandaal is geen incident. Dat is ronduit schokkend. Er zijn meerdere uitlatingen geweest van politici die al zeiden dat ons nog meer te wachten staat…
De titel van dit boek Een nieuw sociaal contract komt pas echt aan de orde in het laatste hoofdstuk dat vrij kort is. Al eerder geeft Pieter Omtzigt in zijn boek aan dat herstel van vertrouwen in de overheid van fundamenteel belang is maar hier komt hij pas echt aan de uitwerking daarvan toe. Hij haalde daarvoor al enkele historische voorbeelden aan die hem inspireren zoals professor Cleveringa in het najaar van 1940 in een rede protesteerde tegen het ontslag van de Joodse hoogleraar Meijers. Een moedige daad waarvan hij wist dat hij het ontslag niet ongedaan kon maken én met het gevolg dat hij zelf gearresteerd zou kunnen worden (hetgeen ook gebeurde). Het gaat Pieter Omzigt om deze principiële insteek.
Hij doet in het laatste, nogal korte hoofdstuk tien globale voorstellen en dat zijn eigenlijk aanbevelingen en aandachtspunten die min of meer voor zichzelf spreken of voor zichzelf zouden móeten spreken. Maar omdat dit helaas niet het geval is, benoemt Pieter Omtzigt ze. Zijn meest originele voorstel is om de band met de kiezers te versterken door het invoeren van provinciale kieskringen.
De mens centraal, is de leidraad van deze gedreven politicus die niet kiest voor het comfortabele pluche maar ‘ouderwets’ gedreven wordt door het principe van gerechtigheid. Hij heeft trekjes van de ARP-politici en daarom mag ik wel eindigen met een woord uit het bijbelse boek Spreuken 14: 34 “Rechtvaardigheid verheft een volk, zonde maakt het te schande”. Nadere toelichting overbodig!
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
